U kon er niet naast kijken. De voorbije weken domineert viroloog Marc Van Ranst opnieuw de journaals en de kranten. Nochtans is hij al enkele dagen niet meer in een tv-studio geweest. Want sinds begin van de week is hij door de Belgische ordediensten, voor zijn eigen veiligheid en met zijn gezin, overgebracht naar een ‘safehouse’. De politiediensten achten het waarschijnlijk dat beroepsmilitair Jurgen Conings de viroloog uitkoos als een van zijn potentiële doelwitten. Zelf koos van Ranst deze week ook zorvuldig ‘zijn doelwitten’ uit en rekent hij af met enkele ideologische tegenstanders. Professor kerkelijk recht Rik Torfs, een van Van Ransts ‘doelwitten’ reageert en nodigt de viroloog uit voor een ‘open debat’.
Want ‘woorden doen er toe’, weet u nog? Achtereenvolgens Siegfried Bracke, Frank Thevissen, Hendrik Vuye en Rik Torfs zijn in ‘de wereld volgens Van Ranst’ hoogstpersoonlijk verantwoordelijk voor het tot standkomen van een ‘toxisch sfeertje’ waar de viroloog het slachtoffer van is. Ook politici uit regeringskringen, de rector van de KUL Luc Sels doen mee. Bart De Wever meende in ‘De Afspraak op vrijdag’ zelfs dat de bevolking op de knieën van dankbaarheid moest gaan.
Maar de figuur Van Ranst verdeelt de maatschappij sterker dan ooit en lijkt onaantastbaar. Zelfs in N-VA kringen durft men publiek geen stelling te nemen over de ideologische standpunten en uitspraken van Van Ranst. Hij weet dat en vermeldt dan ook graag dat er ook N-VA’ers zijn die hem steunen. ‘Divide et impera’ zoals u het nog nooit eerder in de praktijk zag.
Van Ranst was op het hart gedrukt elk contact met de pers te mijden. Maar het duurde minder dan 24 uur voor de ‘Groot-Viroloog’, zoals Kamervoorzitter Siegfried Bracke, de enige N-VA’er die hem publiek wél van antwoord dient hem schertsend noemt, dat verzoek aan zijn laars lapte. Eerst Het Nieuwsblad en vervolgens De Morgen slaagden erin de viroloog te ‘verleiden’ tot een interview ‘vanuit zijn schuiloord’. In plaats van de gelegenheid te baat te nemen de zaken te laten bekoelen zag Van Ranst zijn kans schoon om via het ‘namen noemen’, een aantal ideologische tegenstanders aan te vallen.
De Vlaamse mainstreammedia boden zoals ze dat al meer dan een jaar doen gewillig een vrij podium voor het theaterstukje van de viroloog. Sinds vrijdag halen Open Vld politici zwaar uit richting al wat rechts is en gebruiken daarbij het ‘narratief’ van Van Ranst. Rik Torfs zwijgt niet langer en laat zich niet meer intimideren, zo klinkt het.
Mijnheer Torfs, u bent volgens Marc Van Ranst mede verantwoordelijk voor een ‘toxisch sfeertje’. Voelt u zich zelf ‘geradicaliseerd’?
TORFS: “Eerst en vooral. Ik ben niet bepaald een ‘radicaal’ iemand. Ik heb net met Pieter Maréchal een boek geschreven ‘Over Morgen’, waar we juist het maatschappelijk debat willen voeren met zoveel mogelijk mensen. In alle openheid en zonder vooroordelen. Dus in die zin kan ik me moeilijk inbeelden dat ik hier de polariserende figuur zou zijn.”
“Ik heb uiteraard te veel gebreken en te weinig tijd om die allemaal op te sommen. Maar het laatste dat ik wil is een extreem polariserend discours hanteren. Als je ook ziet wat ik in de politiek en elders heb gedaan. Ik heb daar altijd een gematigd standpunt en dat is denk ik nog gebleven.”
U hield op sociale media een scherp pleidooi voor een maatschappelijk debat. Waar ligt het probleem volgens u?
TORFS: “Wat ik een probleem begin te vinden is de wijze waarop inderdaad soms een discussie bijna niet meer kan gevoerd worden. Met uitspraken zoals ‘woorden doen ertoe’. Dat vind ik zo’n typische uitdrukking van vandaag. En dat betekent dan. Dat het woord de aanzet is tot de daad. En dat dus bepaalde vormen van vrije meningsuiting daardoor al in een vroeg stadium al zouden moeten worden beteugeld.”
“Ik heb het dan uiteraard niet over het ‘aanzetten tot geweld’. Daarom moeten we toch in een democratische rechtsstaat voor onze vrijheid blijven opkomen. En natuurlijk zitten we op dit moment in een bepaald sfeertje. Met Marc Van Ranst die toch bij een deel van de bevolking erg populair is, maar bij een ander deel dan net weer niet. In die sfeer wordt getornd aan de vrijheid, door eigenlijk te gemakkelijk te zeggen, “wie aan Marc Van Ranst raakt raakt aan de wetenschap”. Dat klopt natuurlijk niet.”
Wat stoort u aan het discours van Marc Van Ranst?
TORFS: “Ik denk dat je in het discours van Van Ranst eigenlijk drie niveaus moet onderscheiden. Het eerste niveau is het professionele niveau, in de strikte zin. Dat is dan virologisch, epidemiologisch en vaccinologisch. Eigenlijk de expertise over Covid in de ruime zin. Dat is dus voornamelijk een wetenschappelijke discussie waarover trouwens ook nog heel wat vragen zijn open gebleven. Omdat het een virus is dat niet zo erg bekend was toen het bij ons kwam. Dat is dus een eerste discussie en dat is een wetenschappelijke.”
“Een tweede niveau is al anders. Hoe ga je met die wetenschappelijke gegevens om in een bredere maatschappelijke context, waar dus ook bijvoorbeeld mentale gezondheid, economie, rechten en vrijheden meespelen. Op dat niveau is er zeker meer discussie mogelijk. Het is niet zo dat hier iemand kan zeggen, ‘ik ben dé wetenschap, en bepaal alleen wat daar het resultaat van is’. Dat vind ik een tweede niveau dat al tot veel meer discussie aanleiding geeft.”
“En dan heb je het derde niveau. Dat is natuurlijk het ‘zuiver ideologische’ niveau. En daar neemt Van Ranst een duidelijk standpunt in, waar hij eigenlijk veel mensen uitsluit en zelf een politieke boodschap brengt die polariserend is. Niet zozeer in zijn tv-optredens, maar zeker wel op de sociale media. Ik denk dat het dan niet meer dan normaal is, meer nog zelfs noodzakelijk is, om daar tegengas te geven. Het gaat echt niet op om die stellingen meteen onkwetsbaar of onaanvechtbaar te laten zijn, onder het mom dat Van Ranst een wetenschapper is. Dat kan echt niet. En dat vind ik ook een wat kwalijke evolutie in het geheel.”
Hoe komt het dat Van Ranst daar steeds mee wegkomt en dat nauwelijks een journalist of politicus hem kritisch durft tegenspreken?
TORFS: “Marc Van Ranst is een verstandig en gewiekst man die er perfect in slaagt die genres te vermengen. En het ene te gebruiken wanneer het andere even op lijkt. En andersom. Hij speelt vaak een subtiel spel waarvan ik ook moet zeggen dat eigenlijk heel vele mensen, inclusief in de media daar op een verrassende manier intrappen. Een kritische analyse blijken ze niet te maken.”
“Bijvoorbeeld de indeling in drie punten lijkt me iets dat toch aan bod zou moeten kunnen komen in een open gesprek? Zonder dat ik overigens iets wil zeggen over ‘de persoon Van Ranst’. Hij is daarin even vrij als ik. Maar daar mag men toch wel eens een kritische analyse van maken. Een soort ‘decorticeren’ van dat discours denk ik noodzakelijk en aangewezen. En ik mis dat op dit moment.”
Luc Sels, de rector van de Katholieke Universiteit Leuven (KUL) lijkt niet meteen aan te sturen op zo’n kritische analyse?
TORFS: “Ik denk nochtans wel dat dat moet. Zonder mij uit te spreken over wat Luc Sels allemaal zegt, denk ik dat de academische vrijheid niet begrensd wordt door een rector. Het is een vrijheid die bestaat en die je niet moet vragen, maar moet nemen? Dat is vanzelfsprekend. En als dat correct gebeurt zie ik daar helemaal geen graten in. Zolang je dat met de nodige hoffelijkheid en voorzichtigheid doet.”
“Mochten daar dan in mijn geval achteraf problemen van komen met de academische overheid. Ja, dan zullen we wel verder zien. Maar ik laat me door niemand intimideren. Niet door het heersend ‘discours’ over Marc Van Ranst, maar ook niet door uitspraken van Luc Sels. Niet dat ik daar ook enorm mee inzit. Maar ik vind dat je gewoon uw maatschappelijke verantwoordelijkheid moet nemen. Wat de mensen ook zeggen.”
U voelt zich dus desondanks nog niet geremd in het uiten van uw mening?
Torfs: (lacht) “Neen, ik volg daarin mijn eigen gevormde geweten, naar aloude katholieke traditie. Zelfs in het kerkelijk recht, om ook op mijn vakgebied iets te zeggen dan, wordt er altijd gezegd: de regel is belangrijk, maar wat primeert is het eigen gevormde geweten. Nu ja, dat hebben ze zelf niet altijd even schitterend gedaan. Maar dat geweten moet primeren.”
“En in dit geval moet je natuurlijk spreken. Zeker wanneer fundamentele aspecten en vrijheden van de democratische rechtsstaat mogelijk in gevaar zouden kunnen zijn. Ik zeg niet dat het al zo is. Maar we moeten verhinderen dat er een klimaat komt waarin dat plausibel wordt.”
Zou u bereid zijn tot een publiek debat met Marc Van Ranst hierover?
TORFS: “Ik ben zeker bereid tot een publiek debat met Van Ranst. Ik heb zelden maar een publiek debat geweigerd. Waarom niet. Dat moet wat mij betreft echt niet ‘ad hominem’ verlopen. Integendeel, laten we dat zo zuiver mogelijk voeren. Ik zou daar naar uitkijken als de kans er zou zijn.”
Dank voor dit gesprek en we wensen u alvast een fijn Pinksterweekend toe.
TORFS: “Graag gedaan. Ik wens jullie in elk geval veel succes. En het is eigenlijk straf, want jullie zijn vandaag nog een van de weinige ‘tegenstemmen’.”
De laatste opmerking van Rik Torfs namelijk ik citeer :” jullie zijn de enige tegenstem” vind ik niet terecht. Wat Rik bedoeld is dat PALNWS de enige objectieve stem is in gans het debat die ruimte laat om diegenen die, niet tegen Van Ranst zijn, maar terechte opmerkingen hebben over het optreden van MVR .De durf hebben bemerkingen te maken .Rik maakt terecht de zeer juiste analyse en het opsplitsen in 3 punten van het ganse debat . Het enige waar MVR een terechte plaats zou moeten innemen is in punt 1. Van de punten 2 en 3 zou hij zich moeten distantiëren want dat zijn niet zijn opdrachten! Hij mag dit evenwel doen maar dan moet hij zijn openbare functies neerleggen en als gewone burger of politicus optreden en niet punt 1 gebruiken om punt 2 en 3 te misbruiken! Kiezen Marc en snel aub!