’t Pallieterke en het Vlaams Blok: de kip en het ei

Wie uit nieuwsgierigheid naar de Wikipedia-pagina van het weekblad ’t Pallieterke surft, treft de volgende zin aan: “Hoewel het blad geen officiële bindingen met politieke partijen of drukkingsgroepen heeft, leunt het toch sterk aan bij het Vlaams Belang in zijn opinies.” Wie het blad er tegenwoordig op naslaat, zal de zin wellicht betwisten of nuanceren, maar omdat het op dé encyclopedie van het internet staat, lijkt het in steen gebeiteld. Het is nu eenmaal het beeld dat lange tijd over ’t Pallieterke (zeker rond de eeuwwisseling) heerste en dat vele niet-lezers nog altijd van het blad hebben.

Maar klopt dat ook? Is dat altijd zo geweest? En bovenal, waar komt dat beeld vandaan? Daarvoor moeten we terug in de tijd. In 1945, bij de oprichting van het weekblad door Bruno De Winter, was er nog helemaal geen sprake van het Vlaams Blok of Belang. Meer nog, vlak na de oorlog was er zelfs geen enkele Vlaams-nationalistische partij die naam waardig; een gevolg van de collaboratie tijdens de Tweede Wereldoorlog en de daaropvolgende repressie.

Onder De Winter was ’t Pallieterke ook helemaal niet zo uitgesproken Vlaams-nationalistisch, eerder katholiek en anarchistisch met enige ‘Vlaamsvoelendheid’. Tot de jaren 1960 steunde het blad vaak openlijk de CVP, voorloper van de huidige cd&v.

Eén partij: de Volksunie

Na de dood van De Winter in 1955 werd het blad wel uitgesprokener Vlaams-nationalistisch onder zijn opvolger Jan Nuyts. In die jaren was ‘federalisme’ het sleutelwoord; het systeem dat we – in theorie – vandaag kennen. Het was tot eind jaren 1970 zowat het radicaalste communautaire standpunt dat je kon innemen.

Ook in de jaren 1960 en 1970 kon je ’t Pallieterke moeilijk betichten van banden met het Vlaams Blok, want ook toen bestond de partij nog niet. Er was immers maar één echte Vlaams-nationalistische partij: de Volksunie. Eind jaren 1970 huisvestte de partij een bont allegaartje van figuren van allerlei ideologische slag: radicale Vlaams-nationalisten, D66-achtige studentenbewegers en groene jongens, rechts-conservatieven,… Of een combinatie van meerdere van de voorgaande levensvisies.

VU-medewerkers

Het is dan ook weinig verrassend dat het weekblad veelal zijn voorkeur uitsprak voor de Volksunie – en meer bepaald voor de radicale en rechts-conservatieve vleugel ervan. Tegelijkertijd zorgde de grote interne tegenstellingen zo nu en dan voor strubbelingen binnen de partij. ’t Pallieterke wist wiens kant te kiezen in de strijd tussen de radicale, conservatieve vleugel en de (steeds vaker) pragmatische, progressieve partijtop.

In die periode waren heel wat (rechtse) VU’ers actief als medewerker van ’t Pallieterke. Karel Dillen was wellicht een van de bekendste van hen. Hij was sedert 1965 redacteur bij het weekblad en nam in 1971 ontslag uit de Volksunie, uit onvrede met de koers van de partij.

Vlaamse frontvorming

’t Pallieterke was ronduit vernietigend voor het Egmontpact van 1977 en de rol die de Volksunie daarin gespeeld had. Ook binnen de Vlaams-nationalistische partij rommelde het: een deel van de radicale rechtse vleugel van de partij scheurde zich af in de Vlaamse Nationale Partij van Karel Dillen en de Vlaamse Volkspartij van Lode Claes. Deze twee partijtjes, die op termijn zouden samensmelten, zouden later bekend worden als het Vlaams Blok. De strubbelingen tussen verruimers en rechtlijnigen binnen de Volksunie zouden nog regelmatig nieuwe uitgaven krijgen, tot aan de roemloze dood van de partij in 2001.

Toch was er ook hier nog allesbehalve sprake van een ‘verbond’ tussen ’t Pallieterke en het ‘Blokske’. Meer nog, de Vlaams-nationalistische krant betreurde het uiteenvallen van de Volksunie ten zeerste. Vanaf dan zouden Vlaams-nationalisten immers in verspreide slagorde naar de stembus trekken. Medewerkers van het weekblad zouden zelfs betrokken zijn bij vergeefse verzoeningspogingen tussen de verschillende partijen. Ook de daaropvolgende jaren zou men blijven ijveren voor Vlaamse ‘frontvorming’.

Ondanks de onvrede met de koers van de Volksunie leek ’t Pallieterke nog jarenlang de voorkeur te geven aan de grotere van de twee Vlaams-nationale partijen, maar in feite was ideologie belangrijker dan partijkleur. Tot diep in de jaren 1980 bleven medewerkers van het weekblad graag geziene gasten op evenementen van de Volksunie. Pas in de tweede helft van de jaren 1980 en zeker na de ‘Zwarte Zondag’ van 1991 kan men stilaan van een openlijke voorkeur voor het Vlaams Blok beginnen te spreken.

Vraag en aanbod

Toch zou het verkeerd zijn te beweren dat ’t Pallieterke zich tot het Vlaams Blok ‘bekeerde’, zo blijkt uit een proefschrift van Danny Claessens aan de KU Leuven. Het weekblad paste zijn standpunten immers niet aan aan de nieuwe partij, maar schreef simpelweg wat het al jaren schreef. ’t Pallieterke was sinds de jaren 1960 radicaal Vlaams-nationalistisch en rechts-conservatief. Aanvankelijk vond men wat men zocht in de Volksunie, nadien in zowel de Volksunie als het Vlaams Blok en tot slot enkel nog overwegend in het Blok. Het was, met andere woorden, simpelweg een kwestie van vraag en aanbod. ’t Pallieterke vroeg, het Blok bood aan.

Daarnaast werden heel wat medewerkers van ’t Pallieterke later actief binnen het latere Vlaams Blok. Karel Dillen werd al genoemd, maar een later bekend voorbeeld is Gerolf Annemans. Het zou tot ver in de jaren 1980 correcter zijn om te beweren dat ’t Pallieterke een grote invloed had op het Vlaams Blok, dan omgekeerd. De kip en het ei.