De Europese Commissie weigerde om de sms-berichten tussen haar voorzitster Ursula von der Leyen en het farmaceutisch bedrijf Pfizer vrij te geven toen een Amerikaanse journaliste dit vroeg. De Europese rechter heeft die weigering woensdag vernietigd.
Tijdens de coronapandemie onderhandelde Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen over de aankoop van vaccins met de topman van Pfizer, Albert Bourla, via sms-berichten. Aangezien het om een miljardendossier gaat, riep dat meteen vragen op. Niet alleen omdat die manier van werken weinig professioneel is, maar ook omdat ze fraudegevoelig is.
De Europese Commissie kocht de vaccins en verkocht die vervolgens door aan de lidstaten. In theorie deed ze dat om te voorkomen dat rijkere lidstaten vaccins zouden wegkapen voor de neus van kleinere of armere landen.
Matina Stevi, een journaliste die voor het dagblad The New York Times werkt, verzocht de Europese Commissie om toegang tot alle tekstberichten die tussen 1 januari 2021 en 11 mei 2022 werden uitgewisseld tussen voorzitter Ursula von der Leyen en Albert Bourla. Dat valt onder de openbaarheid van bestuur die de Europese Commissie naar eigen zeggen zo na aan het hart ligt. Maar blijkbaar geldt dat niet als het over haar eigen topmensen gaat.
De Commissie wees het verzoek af omdat ze niet in het bezit zou zijn van de gevraagde documenten. Stevi en The New York Times trokken daarop naar het Gerecht van de Europese Unie en verzochten om het besluit van de Commissie nietig te verklaren.
Nietigverklaring
In het arrest heeft het Gerecht het beroep toegewezen en het besluit van de Commissie nietig verklaard. Tegen deze beslissing kan de Commissie nog twee maanden lang in beroep gaan bij dezelfde rechtbank.
In het arrest herinnert het Gerecht er fijntjes aan waarom er openbaarheid van bestuur is en waarom de verordening (zoals een EU-wet wordt genoemd) inzake de toegang tot documenten ingevoerd werd en met welk doel. Dat doel is “het recht op toegang van het publiek tot documenten van de instellingen maximaal zijn beslag te geven”.
De regel is dat alle documenten van de instellingen voor het publiek toegankelijk zijn. Wanneer een instelling weigert door te zeggen dat een document niet bestaat, mag men veronderstellen dat dit document inderdaad niet bestaat. Dat is een vermoeden van juistheid. De aanvrager moet dan bewijzen dat het tegengestelde het geval is.
Met die spelregels in het achterhoofd moet het arrest dus gelezen worden. Stevi en The New York Times bewezen volgens de rechter met “relevante en onderling overeenstemmende gegevens” dat er tussen de voorzitter van de Commissie en de CEO van Pfizer uitwisselingen plaatsvonden. Ze bewezen hoe dat gebeurde, namelijk via tekstberichten. En die sms-berichten gingen wel degelijk over de aankoop door de Commissie van vaccins bij Pfizer tijdens de coronapandemie.
De smoes van de Europese Commissie om Von der Leyen uit de wind te zetten, werd doorprikt. De Commissie moet zeggen waarom de documenten onvindbaar zijn. Bovendien kon de Commissie niet aantonen of ze wel voldoende inspanningen leverde om ze te vinden. Hoe ze dat deed, vertelde de Commissie evenmin. Kortom: er was geen plausibele verklaring of rechtvaardiging voor de weigering. Dat zinde de rechter duidelijk niet.
Per ongeluk gewist?
Het arrest stelt bovendien dat de Commissie geen duidelijk antwoord gaf op de vraag hoe en waarom die tekstberichten verwijderd zouden zijn. Evenmin werd duidelijk of ze vrijwillig of automatisch werden verwijderd van de telefoon van Von der Leyen. Vrij vertaald: zijn ze moedwillig gewist of zijn ze automatisch gewist? De voorzitster van de Commissie gaf als uitleg dat ze ondertussen een andere telefoon gebruikt.
Het arrest is zeer streng, maar biedt geen concrete oplossing. Wat nu zal gebeuren, is onduidelijk. Wel geeft het arrest inzicht in de manier waarop de Commissie beslissingen neemt en hoe deals achter gesloten deuren worden gesloten tussen commissarissen en hoge ambtenaren van de Commissie en andere spelers.
Smet op het blazoen
Het arrest is dus vooral pijnlijk. Een “major embarrassment”, noemde een commentator het online. De vaccindeal of Pfizergate is een zoveelste smet op het blazoen van Von der Leyen, die bij haar aantreden voor een tweede termijn als voorzitter van de Europese Commissie in het Europees Parlement nog beweerde zich te zullen inzetten voor transparantie.
Haar critici hebben nu voldoende munitie om haar verder onder vuur te nemen in verband met allerhande vermeende belangenconflicten of belangenverstrengeling. Al zal dat waarschijnlijk niets uitmaken voor haar positie. Wie hoopt op haar ontslag, schat de zaak verkeerd in. Mocht deze zaak een politiek schaakspel zijn, dan is hoogstens de openingszet gespeeld.
Eén vraag dringt zich op, zeker voor de kijkers van misdaadseries op televisie. Op tv vraagt de politie alle sms-verkeer van daders en slachtoffers op tot jaren terug. Zal dit nu gebeuren met een bevelschrift van een onderzoeksrechter? Daarbij speelt één probleem. Telecomoperatoren moeten telefoongegevens maar 12 maanden bewaren. Mocht dit een probleem vormen, dan stelt de vraag zich of de Commissie doelbewust aanstuurde op die termijn om vervolgens te kunnen zeggen dat de sms-berichten helaas voorgoed verloren zijn.
Gaan wij nu ook te weten komen hoeveel geld op haar rekening in de Caymaneilanden gestort werd?
Doe dit eens als brave burger, zelfs maar met 1 euro te sjoemelen heb je de geldwolven van de staat achter je aan. De Europese keizerin vindt dat zij alles mag en kan veroorloven.
….dat haar man toevallig werkzaam is in de big pharma is maar een detail zeker?? dat mens staat stijf van de corruptie, als Duits minister landsverdediging reed ze – naar ‘t schijnt – ook al een brokkenparcours. Dat onze “verkozenen” in het EU parlement haar een tweede termijn toe zegden vertelt veel over dat Eu parlement: waardeloos (èn waardeNloos!)