De Slag bij Poitiers: “Wat als de islamitische invasie niet gestopt was?”

Karim Van Overmeire trok drie maanden door Spanje en Portugal in de voetsporen van de Vlaamse en Hollandse soldaten van Napoleon. Dat avontuur moet een nieuw boek opleveren dat in oktober verschijnt. Op zijn terugweg door Frankrijk hield hij halt in Poitiers voor een ander sleutelmoment in onze geschiedenis: hier werd in het jaar 732 een islamitische invasie gestopt.

Moussais-la-Bataille is een gehucht in het midden van Frankrijk. Het heeft één enkele bezienswaardigheid: een groot schaakbord dat als een soort openluchtmuseum met tekeningen en citaten het verhaal vertelt van de Slag bij Poitiers die hier in 732 zou zijn uitgevochten. In deze confrontatie werd een Arabische invasiemacht onder leiding van Abd al-Rahman verslagen door het Frankische leger van Karel Martel (Charles Martel, een ‘martel’ is een strijdhamer). Ik schrijf het in de voorwaardelijke wijs, want het jaartal kan ook 733 geweest zijn en Moussais-la-Bataille is maar een van de mogelijke locaties van de veldslag. Door de schaarse bronnen weten we weinig met zekerheid. Toch kunnen we stellen dat deze confrontatie een beslissend moment vormde in de Europese geschiedenis.

…een arabisering van Europa?

Het is opvallend hoe snel de islam zich verspreidde. Op nauwelijks honderd jaar brak de nieuwe godsdienst uit het Arabisch schiereiland om het Midden-Oosten, Noord-Afrika en Spanje te veroveren. Niets leek de moslims te kunnen stoppen tot de Arabische veroveraars op het Frankische leger van Karel Martel stootten. Golf na golf van Arabische ruiters stortte zich op het Frankische voetvolk dat in een dichte formatie op een heuvel stond opgesteld. Toen een afdeling Basken een aanval uitvoerde op het kamp van de moslims, raakten deze in verwarring en sloegen ze op de vlucht. Abd al-Rahman sneuvelde.

Middeleeuwse veldslagen waren riskante ondernemingen en de uitkomst had gemakkelijk anders kunnen zijn. Je kan natuurlijk nooit met zekerheid voorspellen wat er dan zou gebeurd zijn, maar er zijn een paar grote waarschijnlijkheden. Behalve de Franken was er geen enkele macht in Europa sterk genoeg om de islamitische opmars tegen te houden. Alhoewel sommige geschiedschrijvers graag het beeld ophangen van een multicultureel en religieus divers Europa dat er na een islamitische overwinning zou zijn ontstaan, zie ik niet in waarom de evolutie in Europa anders zou zijn verlopen dan in het Midden-Oosten en Noord-Afrika: de lokale bevolking werd daar in de loop der eeuwen geleidelijk maar gestaag geïslamiseerd en gearabiseerd. De Europese geschiedenis zou een fundamenteel andere weg hebben gevolgd. Het pausdom zou zich niet hebben ontwikkeld. De ‘reconquista’ en de kruistochten zouden niet hebben plaatsgevonden. De kathedralen in onze grote steden zouden moskeeën zijn geweest. Ons rechtsstelsel zou op de sharia zijn gebaseerd. En we zouden, net als de mensen in Noord-Afrika en het Midden-Oosten nu, wellicht allemaal een variant van het Arabisch spreken. Veel Fransen zien de overwinning van Karel Martel dan ook als ‘un événement fondateur’ van de Franse natie en de Europese beschaving. Terecht.

Westerse zelfhaat

In de gekke wereld waarin we leven, is het bij de intellectuele elites ‘bon ton’ om de lof te bezingen van een vermeende superieure islamitische beschaving. Volgens hen zou een islamitische overwinning bij Poitiers ons op het vlak van wetenschap, geneeskunde en architectuur sneller naar een hoger niveau hebben getild. Met mijn slecht karakter vraag ik me dan af waarom we dat hoger niveau vandaag dan niet zien in de islamitische wereld. Ik heb daar wel wat ideeën over, maar helaas is deze column te kort om daar nu op in te gaan. Het geflirt met een islamitische overwinning bij Poitiers is overigens geen recent fenomeen. De schrijver Anatole France omschreef reeds in 1922 in ‘La Vie en Fleur’ de veldslag bij Poitiers als “de meest funeste dag uit de geschiedenis, toen de wetenschappen, de kunst en de Arabische beschaving verslagen werden door de Frankische barbarij”. Westerse zelfhaat is blijkbaar van alle tijden.

Er waren nog andere mensen die vonden dat in 732 de verkeerde zijde had gewonnen. Een Duitse kanselier met een raar snorretje schreef in 1942: “Als Karel Martel in Poitiers was verslagen, zou de wereld van aangezicht zijn veranderd. Het zou beter zijn geweest als de islam had gezegevierd. Deze religie beloont heldendom en belooft de krijger de vreugde van de zevende hemel… Bezield door een dergelijke geest zouden de Germanen de wereld hebben veroverd. Ze zijn verhinderd om dit te doen door het christendom.”