Eigenlijk is het te laat, maar 18 EU-landen, waaronder België, vroegen de Europese Commissie om het nieuwe ETS2-systeem uit te stellen. De landen willen de nieuwe richtlijn omtrent uitstootrechten op het verwarmen van gebouwen en wegvervoer matigen.
Vanaf 2027 voert de Europese Unie een nieuw emissiehandelssysteem in voor de uitstoot afkomstig van gebouwen, wegvervoer en enkele andere sectoren zoals kleine bedrijven. Het volgt het oude emissiehandelssysteem op en zal dus Emissions Trading System 2 (ETS2) heten.
Terwijl het verzet binnen Europa groeit, rekenen politici in de Vlaamse regering al op het deel van de inkomsten van de belasting die de Europese Commissie zal doorstorten. België zou naar schatting 4 tot 5 miljard euro aan ETS2-middelen ontvangen.
Vlaamse regering rekent zich rijk
Het politieke debat in Vlaanderen komt weliswaar jaren te laat, maar tijdens het debat over het Vlaamse Klimaatplan begon Tom Ongena (Open Vld) plots over de impact van ETS2. De Vlaamse regering zou die impact verzwijgen.
Zijn collega Egbert Lachaert (Open Vld) postte op X het volgende: “Vlaamse Regering lanceert zondag aan de pers een klimaatplan, maar zegt nu in de plenaire vergadering dat er nog geen cijfers of berekeningen zijn. Verder blijkt dat alle compensaties van ETS2-middelen moeten komen, maar die lijken 3 keer uitgegeven te worden.”
Lachaert voegde eraan toe: “Na de promotalk de ernstige analyse: het klimaatplan zal helemaal geen korting van 100 euro zijn voor Vlaamse gezinnen. Gas wordt pak duurder door ETS2. Dat is niet te compenseren. Hoe groot is impact van voorgestelde taxshift op energiefactuur nu écht?”
Uitstoot verminderen
Het ETS-systeem systeem kadert in de ambitie om de Europese uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met 55 procent te verminderen en om tegen 2050 klimaatneutraliteit te bereiken. Sommige onderdelen van die regelgeving hebben een directe werking. Andere delen van die regelgeving moeten omgezet worden in nationale of regionale wetgeving. Dat is dan de taak van vooral de Waalse regering en de Vlaamse regering.
De Waalse regering wil – in tegenstelling tot een deel van het Waals parlement – uitstel. De Vlaamse regering wil dat niet. De Vlaamse regering heeft in de loop van 2024 al die EU-regelgeving in haar decreten ingepast of daarvoor toestemming gegeven. Dat gaat dan van het controleren van de uitstoot door het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) via de energiefacturen van de huishoudens en bedrijven tot het inspecteren van bedrijven.
Jaarlijks 250 tot 400 euro… of meer?
De belangrijkste vraag is natuurlijk wat dit de huishoudens en bedrijven gaat kosten. Uit een impactstudie van het Federaal Planbureau blijkt dat elk gezin minstens 250 euro per jaar kwijt zal zijn aan de nieuwe Europese koolstoftaks. Dat bedrag per huishouden kan gemakkelijk oplopen tot 400 euro. Om de zwaksten in de maatschappij te beschermen, beloofde de Commissie een Sociaal Klimaatfonds dat geld zal uitdelen.
Bij de berekening van de impact heeft het Federaal Planbureau geen rekening gehouden met de gevolgen van de stijgende kosten op de indexering van lonen en uitkeringen. En dan zijn er natuurlijk de kosten die bedrijven moeten maken om al die extra regelgeving of administratie te verwerken.
Meer nog dan hoeveel het kost, is misschien de vraag wie het hardst getroffen wordt van belang. Het verslag van het Federaal Planbureau vat het als volgt samen: “Wat het type huishouden betreft, is de kans op een relatief sterke uitgavenstijging groter voor alle gezinstypes met een laag inkomen, in het bijzonder voor alleenstaanden met (27 procent) of zonder (32 procent) kinderen en voor koppels zonder kinderen (27 procent). Diezelfde gezinstypes met een middeninkomen hebben ook een aanzienlijke kans om tot die groep te behoren (tussen 15 procent en 20 procent).”
Vestzak-broekzakoperatie
Het gaat dus over een derde tot een vierde van die huishoudens die fors meer zullen moeten betalen voor hun verwarming of energieverbruik. Niettemin staat de Vlaamse regering volkomen achter ETS2. Er wordt zelfs al nagedacht over het uitgeven van die extra belastinginkomsten via de EU. Vlaams minister van Energie Melissa Depraetere (Vooruit) wil immers met de ETS2-inkomsten de elektriciteitsfactuur goedkoper maken.
Dat is een nogal paradoxale redenering. Eigenlijk komt dat neer op extra belastingen betalen op je aardgasverbruik om een deeltje van die meerkosten terug te krijgen via een korting op de torenhoge elektriciteitsfactuur. Een stroomfactuur waar nettarieven de helft van de factuur uitmaken. Die nettarieven zijn zo hoog omwille van investeringen in de energietransitie of subsidies voor hernieuwbare energie.
Wie met een auto met verbrandingsmotor rijdt, zal trouwens gemiddeld 375 euro per jaar extra betalen. Let wel: ook hier gaat het om de berekening van gemiddelden. Daar zitten ook de mensen die nauwelijks autorijden tussen. De nieuwe koolstoftaks of emissierechten komen neer op een meeruitgave tussen de 250 en de 400 euro per jaar en per gezin. Wie momenteel op stookolie verwarmt zal nog zwaarder getroffen worden. Het systeem gaat al van start in 2027.
“Een Europese stommiteit” – Bouchez
MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez was eigenlijk een van de weinigen die veel misbaar maakte. Logisch, want in Wallonië wordt in verhouding meer op stookolie verwarmd. Wat Bouchez betreft kon de nieuwe Europese richtlijn best gewoon afgeschaft. Hij noemde ETS2 “een Europese stommiteit”.
“Ik denk dat politieke partijen wel te overtuigen zullen zijn eens ze beseffen dat de belastingverlaging voor de gewone burger die deze regering voorstelt volledig teniet zal worden gedaan door de nadelige effecten van ETS2”, zei Bouchez.
De talrijke voorstanders van ETS2 klaagden in de Vlaamse media dat “een paar honderd euro extra belastingen per jaar zelfs de meest klimaatvriendelijke politici op hun benen doet trillen”. Dat bleek te kloppen voor de Waalse, maar niet voor de Vlaamse politici.
Vlaams minister-president Matthias Diependaele (N-VA) noemde het liberale verzet tegen ETS2 in zijn omstreden 11-juli-interview in de krant De Tijd “hypocriet”. Zijn standpunt kwam erop neer dat de Vlaamse “taxshift” gelijkloopt met de invoering van de Europese klimaatheffing ETS2.
Wie zijn huis verwarmt op gas of stookolie of met een auto met een brandstofmotor rijdt, zal die heffing straks moeten betalen. De uitleg is dan dat die opbrengsten zullen worden gebruikt om mensen te ondersteunen bij het maken van de klimaatomslag. Lees: dat de Vlaamse regering subsidies zal uitdelen voor warmtepompen, elektrische auto’s of zuinigere koelkasten.
Toch strookt die uitleg niet met een snelle berekening van de extra kosten voor de huishoudens en de bedrijven. Zeven op de tien Vlaamse gezinnen verwarmt op aardgas. Dat zijn 68 procent van alle Vlaamse woningen. 16 procent verwarmt nog op stookolie. Ter vergelijking amper 9 procent verwarmde in 2024 op elektriciteit.
1.000 per jaar
In Vlaanderen zijn 3,4 miljoen woningen. Dat wil zeggen dat meer dan 2,8 miljoen huishoudens koolstoftaksen zullen mogen betalen. Dat is op zich al goed voor 0,7 miljard euro extra EU-belastingen per jaar als het gemiddeld 250 euro per gezin zou kosten zoals het Federaal Planbureau simuleerde.
Hoe kan je die allemaal bereiken via een taxshift, terwijl hun collectief besteedbaar inkomen wel daalt met 0,7 miljard euro? Geld dat niet uitgegeven wordt in de Vlaamse economie, maar naar de EU gaat. Om achteraf een deel terug te ontvangen in de Vlaamse schatkist.
Zelfs vertrekkend van het subsidiëren via de stroomfacturen van de meer dan 300.000 huishoudens die op elektriciteit verwarmen, gaat het onmiddellijk om astronomische bedragen. De gemiddelde werkende Vlaming die elke dag gemiddeld 40 km heen en terug rijdt om te gaan werken met een auto op benzine of diesel, zal dus een minimaal 1.000 euro per jaar aan ETS2 kwijt zijn.
En zowat alles zal indirect ook weer een pak duurder worden door hogere transport- en productiekosten. Faillissementen liggen nu al hoog, dit wordt absurd.