Wij hebben de Russische oppositiewebstek Meduza al heel dikwijls in onze artikels geciteerd. Oorspronkelijk werkte die vanuit Rusland zelf, later moest de redactie verkassen naar Letland omdat de veiligheid van de redacteurs en medewerkers niet meer gegarandeerd kon worden.
Dat was geen ‘subjectief gevoel van onveiligheid’. Vele papieren oppositiekranten hadden in de jaren daarvoor hun deuren moeten sluiten omdat er te veel medewerkers in elkaar geslagen of vermoord werden, omdat ze ‘verongelukten’ of omdat hun kantoren in brand waren gestoken. Maar ook vanuit Letland bleef Meduza voor vele Russen de enige betrouwbare bron van ongecensureerd nieuws over wat er in Rusland zelf gebeurde, en natuurlijk ook over de oorlog in Oekraïne, die Meduza altijd eerlijk ‘oorlog’ noemde en niet ‘speciale militaire operatie’, wat het officieel verplichte eufemisme was.
In 2021 kreeg Meduza het etiket ‘foreign agent’ opgelegd, wat in Rusland ongeveer even bedreigend klinkt als ‘buitenlandse spion’. Die vermelding moest in grote letters op de openingsbladzijde van de webstek verschijnen. Het bracht een hele reeks juridische en administratieve complicaties en treiterijen met zich mee, maar er was allemaal nog mee te leven. Wat er nu gebeurt, is veel ernstiger.
Bijna-censuur
Meduza wordt nu officieel als een ‘ongewenste organisatie’ beschouwd. Dat heeft verstrekkende juridische gevolgen. Iedere vorm van samenwerking met Meduza wordt strafbaar. Ook donaties vanuit Rusland zelf zijn dus verboden. De maximumstraf is vijf jaar cel. Vanuit het buitenland kan doneren nog wel. Maar als u van plan bent naar Rusland te reizen, raden wij het niet aan. Dat is voor Meduza een enorme financiële aderlating.
De webstek wordt niet helemaal offline gehaald en het is voorlopig nog niet strafbaar Meduza te lezen, ook niet in Rusland zelf. Maar iedereen die een link naar Meduza legt of er een bericht van doorstuurt, zal bij een eerste overtreding een boete krijgen omgerekend ongeveer 5.000 tot 15.000 roebel (56 tot 162 euro). Bij meerdere overtredingen kan men nog hogere boetes krijgen of zelfs tot vier jaar cel veroordeeld worden.
Zelfs het citeren van Meduza, bijvoorbeeld in academische publicaties, houdt voor Russen nu het risico op vervolging in. Een PDF maken van een artikel kan nog altijd, maar er meerdere exemplaren van afdrukken op papier kan beschouwd worden als de intentie ‘ongewenste teksten’ te verspreiden en dat is wél strafbaar.
De wet op ‘ongewenste organisaties’ is zo geformuleerd dat ze met terugwerkende kracht toegepast kan worden. In Rusland zelf kunnen mensen dus vervolgd worden omdat zij jaren geleden berichten van Meduza hebben doorgestuurd. Dat is natuurlijk nog altijd geen volledige censuur, maar het komt er wel héél dicht bij.
Als u nog nooit Meduza heeft gelezen, doe het dan nu. Kijk zelf eens voor welke waarheden het Kremlin zo bang is. Zolang het nog kan. Want Rusland kennende, is dit waarschijnlijk nog maar het begin.
