Een verbluffend vergezicht na een fikse bergwandeling. Een goed rapport na een zware examenperiode vol verlokkingen gaande van zonnige terrasjes tot spelconsoles. De ultieme voldoening als ouder te zien dat zoon- of dochterlief zijn/haar weg in het leven weet te vinden. Het zijn allemaal voorbeelden van voldoening na een lange periode van offeren. Niet evident in een hedonistische tijd van onmiddellijk genot. Het juiste doel voor ogen effent echter het oneffen pad. Daarbij kan het christelijke geloof een baken zijn en een leidraad bieden.
Dat is alvast de overtuiging van Jordan Peterson. U kent de Canadese professor psychologie waarschijnlijk van boeken als ’12 regels voor het leven’ en ‘De orde voorbij’. Hij staat bij vriend en vijand vooral in het geheugen gegrift als de man die in 2016 kritiek durfde te uiten op de verplicht genderneutrale taal in zijn thuisland. Als auteur en spreker slaagt hij er telkens weer in om wetenschap te koppelen aan verhalen met religieuze en mythologische symboliek.
Wij die worstelen met God
In Wij die worstelen met God gidst dr. Jordan Peterson ons door de wezenlijke verhalen van de westerse wereld. Hij analyseert in detail de oeroude vertellingen over rebellie, opoffering, lijden en zegevieren die ons inspireren en verenigen in culturele en psychologische zin.
Bergtop als metafoor
De mens is volgens het boek niet slechts een biologisch of sociaal wezen, maar een moreel subject, geschapen naar het beeld van God. Die God is een roeping die de chaos ordent, richting geeft en betekenis verleent aan het menselijk bestaan.
Een krachtig terugkerend symbool is de bergtop: het kruispunt tussen hemel en aarde. Zoals Mozes de berg beklimt om Gods geboden te ontvangen, zo wordt ook de moderne mens opgeroepen omhoog te streven: naar inzicht, waarheid en uiteindelijk heiligheid. Het is een steile weg vol offers en strijd. Maar hij leidt uiteindelijk tot een doel dat in verhalen, films en mythen steeds opnieuw doorklinkt: de held die, ondanks lijden en tegenslag, zijn integriteit bewaart en het goede nastreeft. Deze held gelooft in het hogere doel en is bereid te offeren – net zoals Abraham, Job of Christus.
God spreekt tot het geweten, dat opgevat wordt als een innerlijke stem die ons tot het goede roept. Wie die stem negeert of zich richt op afgoden – of het nu seks, macht of genot zijn –, keert zich tegen de natuurlijke orde. De zee, de storm en het vuur worden dan symbolen van de natuur die zich keert tegen de mens.
Orde boven chaos
De tuin van Eden, de boom van kennis van goed en kwaad, met de slang en de val van de mens, zijn geen fabels, maar existentiële archetypen. De slang – symbool van hoogmoed – verleidt de vrouw met het idee dat zij het leven volledig kan begrijpen en beheersen. De man, geroepen tot orde, verzaakt aan zijn rol. Het paradijs gaat verloren. En dat omdat de mens, die het onderscheid tussen goed en kwaad al kent, weigert naar die kennis te handelen.
Daarom is werken in deze visie ook een offer: het is het bedwingen van de chaos door doelgericht te handelen. Zoals de tuin wordt omheind en gecultiveerd, zo moet ook het leven gestructureerd worden om vrucht te dragen. Niet genot of macht vormen de basis van een stabiele samenleving, maar verantwoordelijkheid, geloof en zelfopoffering.
Het boek toont overtuigend dat veel hedendaagse ideologieën (van marxisme tot postmodernisme) in essentie vervallen tot ressentiment, slachtofferschap en jaloezie. Zoals Kaïn, die in woede zijn broer Abel doodt uit afgunst, worden waarheid en morele orde verworpen ten gunste van een radicale gelijkheid die schoonheid, waarheid en goedheid ondergraaft. Wanneer schoonheid relatief wordt, zijn een kindertekening en een Rembrandt gelijkwaardig. Wanneer moraal relatief wordt, is moord slechts pech of gerechtvaardigd. Raskolnikov, het hoofdpersonage uit Dostojewski’s ‘Schuld en Boete’, schiet ons daarbij meteen te binnen.
Cultiveren in plaats van domineren
In contrast hiermee staat het Bijbelse ideaal: de mens is geroepen tot meesterschap over zichzelf en medeverantwoordelijkheid voor de wereld. Hij moet niet domineren of consumeren, maar cultiveren. De vrouw zoekt geen monster om haar te overheersen, maar een man die zijn kracht inzet om haar en het gezin te beschermen.
Het boek eindigt niet in fatalisme. Zoals Jakob worstelt met God en tot Israël wordt – hij die met God streed en overwon –, zo kan ook de mens van vandaag herboren worden. Door de realiteit onder ogen te zien, het kruis op te nemen en de berg te beklimmen. Veel gebundelde wijsheid en voer tot nadenken om tot een zinvoller leven te komen. Dus meer dan het lezen waard.
Technische informatie
