Het derde millennium bezorgde al vanaf het prille begin (2001) beleidsmakers een serieuze kater. De aanval op de WTC-torens kreeg zijn vervolg met een agressief China, de inval in Oekraïne en nauwelijks ingetoomde immigratiestromen. De illusie van wereldvrede en een immer uitdijende globalisering ligt aan diggelen. Vormden de hogere energieprijzen en de Covid-19-pandemie de doodsteek voor ongebreidelde vrijhandel? Dit boek is alvast van mening dat we een nieuw tijdperk intreden.
Geen advertenties meer?
Ingelogde abonnees steunen niet alleen een van de enige kritische en onafhankelijke media, maar zien ook geen vervelende advertenties. Abonneer je snel en eenvoudig en krijg meteen toegang tot vele duizenden exclusieve artikelen!
Maak hieronder je keuze voor het gewenste abonnement:
Liever ook op papier? Bekijk alle abonnementen!
Het doorlopend abonnement wordt automatisch verlengd voor steeds één maand.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een online abonnement van 3 maanden via een eenmalige betaling.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een eenmalige betaling en je zit een jaar goed.
Log hieronder in om dit bericht volledig te lezen. Ben je al ingelogd, kijk dan op je account of je nog een actief abonnement hebt.
De naam van auteur David Criekemans zal niet vreemd in de oren klinken. Als professor internationale politiek (Universiteit Antwerpen) verschijnt hij vaak in de media om allerhande conflicten van achtergrond te voorzien. In het bijzonder hanteert hij daarbij zijn geopolitieke kijk op de wereld. Zijn stelling is dat machtspolitiek terug is van nooit weggeweest.
Strakker en fitter
Het startpunt van het boek is het hedendaagse Europa. Historische verdeeldheid en onderlinge argwaan verhinderen de oude grootmachten om samen te werken. Net zoals Vlaanderen blinkt de Europese Unie uit in overdreven bureaucratie en de naïeve invalshoek om ‘beter’ te willen doen dan de buren. Dit laatste gaat vaak ten koste van het eigen concurrentievermogen. Criekemans heeft als voorbeeld de huidige ESG-rapportering, een tijdsintensieve oefening voor bedrijven die amper effectief is.
Het is nu meer dan ooit het foute moment om een moddervette overheid te onderhouden, zeker nu de geopolitieke uitdagingen amper op één hand te tellen zijn en de decennialange verwaarlozing van defensie West-Europa parten speelt. Dito voor de belastingen en de energiekosten die bedrijven dwingen te sluiten of te verhuizen. Langetermijninvesteringen in onderzoek en ontwikkeling worden uitgesteld.
De gevolgen daarvan beginnen zich nu nog maar te manifesteren. Europa ligt op een lager groeipad dan de Verenigde Staten. Voorbeeld bij uitstek is het slome Duitsland: verouderde infrastructuur, weinig dynamisch en compleet de digitale revolutie gemist. Sprankels hoop moet men in Oost-Europa gaan zoeken bij landen als Polen en Estland. Beide zijn niet enkel de economische motor in Europa geworden, ze staan ook inzake cyberveiligheid aan de wereldtop. Al eeuwenlang in de duistere schaduw van Moskou is dat niet vreemd.
Lessen voor onze politici
Het vormt de centrale these van het boek: Europa moet in deze onzekere tijden vol concurrentie terug de machtspolitiek omarmen. Wees pragmatisch en opportunistisch, adviseert de professor onze politici. Durf terug de nationale belangen voorop te zetten en strategisch te denken, want nu geraakt Europa geprangd tussen de Verenigde Staten, Rusland en China. Er ligt een opdracht in Brussel om nieuwe strategische partners te gaan zoeken in onder meer Latijns-Amerika en Zuidoost-Azië.
Europa! – Hyperrealisme
Uiteraard zet het buitenlands beleid van de Amerikaanse president Donald Trump heel veel in gang. Al sinds zijn voorganger Obama is de focus op de Stille Oceaan en de Indische Oceaan komen te liggen. China is bij uitstek de nemesis van Washington. De energie-onafhankelijkheid zorgt ervoor dat het Midden-Oosterse kruitvat minder cruciaal is geworden. Tegelijk is ook Europa minder van belang: politiek, economisch, militair. De zakenman in Trump maakt dan snel de rekening.
De relatie met Rusland
Bijzonder interessant is de beschouwing die Criekemans maakt over de relatie met Rusland. Volgens het boek zou Trump proberen een ‘omgekeerde Nixon-Kissinger-strategie’ toe te passen. In de jaren 1970 weekten de toenmalig Amerikaans president en zijn minister van Buitenlandse Zaken communistisch China uit de invloedssfeer van de Sovjet-Unie. Nu zou de Verenigde Staten Rusland willen ontkoppelen van China. Een deal over Oekraïne zou de relaties kunnen verbeteren.
En hoe dient Europa zich in dat verband te gedragen? Verfrissend is dat de auteur stelt dat we vandaag niet in oorlog zijn met het Russische volk. Hij hoopt en gelooft dat er een andere toekomst mogelijk is, waarbij we in vrede kunnen leven met Moskou. Hoe dat concreet dient te lukken? Tja, dan vallen we terug op het aloude citaat van Winston Churchill die het land als een enigma in de derde graad beschouwde.
Samengevat: een realistische, excuseer, hyperrealistische kijk op de wereldpolitiek telkens vanuit een Europees perspectief. Veel prikkelende ideeën waarmee beleidsmakers aan de slag kunnen, weliswaar nog verder te verfijnen en in de praktijk te brengen.
David Criekemans, ‘Hyperrealisme – Europa in een nieuw geopolitiek tijdperk’. 2025, Acco. 22,50 euro, 216 p. ISBN 9789464678031
Meer boekrecensies
