De Vikingen spreken nog steeds tot de verbeelding, getuige daarvan de televisieseries en films. Vaak is het beeld wat vertekend omdat ze vaak als rovende en plunderende mannen uit het noorden worden voorgesteld. Nu ja, het waren geen doetjes, maar dat hun verhalen mondeling werden overgeleverd en later werden opgetekend voor het nageslacht, is minder geweten.
Geen advertenties meer?
Ingelogde abonnees steunen niet alleen een van de enige kritische en onafhankelijke media, maar zien ook geen vervelende advertenties. Abonneer je snel en eenvoudig en krijg meteen toegang tot vele duizenden exclusieve artikelen!
Maak hieronder je keuze voor het gewenste abonnement:
Liever ook op papier? Bekijk alle abonnementen!
Het doorlopend abonnement wordt automatisch verlengd voor steeds één maand.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een online abonnement van 3 maanden via een eenmalige betaling.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een eenmalige betaling en je zit een jaar goed.
Log hieronder in om dit bericht volledig te lezen. Ben je al ingelogd, kijk dan op je account of je nog een actief abonnement hebt.
Het Vlaamse Viking Genootschap, onder de bezielende leiding van Erik De Quick, is een studiekring die zich beijvert om een genuanceerd wetenschappelijk totaalbeeld van de Vikingcultuur in kaart te brengen en werkt daarvoor samen met gerenommeerde historici.
Voorliggend boek is uniek in zijn opzet. Het bevat een aantal ‘kvæði’s’ die niet in de klassieke Edda zijn opgenomen. Voor de niet-ingewijden: de Edda is een verzameling literaire en mythologische werken uit het middeleeuwse IJsland, die delen van de oude mythologische verhalen van Noordelijk Europa bevatten. En kvæði’s zijn ritmisch gezongen verhalen en ballades, waarin mythologie, heldendaden en historische gebeurtenissen centraal staan. Deze traditie is tot op de dag van vandaag levend gebleven op afgelegen eilanden zoals de Faeröer.
Band met Vlaanderen
Het Viking Genootschap gaf er de voorkeur aan om enerzijds die verhalen te brengen die aansluiting geven bij de bekende godenverhalen uit de Edda en anderzijds die waaruit de binding en culturele uitwisseling tussen Faeröer en Vlaanderen blijkt. Hun keuze viel daarom op verhalen van helden die die zich in Vlaanderen hebben opgehouden, zoals Rollo de Wandelaar die zijn naam kreeg door zijn rondzwervingen in het Scheldegebied en Ragnar die vermoedelijk zijn thuisbasis in Torhout had. Ook een overbekend Zweeds kinderliedje wordt gebracht, dat gebaseerd is op Blanka van Namen die geboren is in het slot Wijnendale en een kleindochter was van Gwijde van Dampierre.
De Atlantische Edda
Karel en de Elegast, bij wijze van voorbeeld
Een aantal middeleeuwse riddersaga’s zijn in wezen vertalingen of bewerkingen van vooral Franse ‘Chansons de geste’ over Tristan en Isolde, Perceval, maar ook over Karel de Grote (Charlemagne). In de ‘Karlamagnussaga’ (de versie die aan het Noorse hof werd gebruikt omdat men zich daar spiegelde aan de Franse cultuur) komt zo het verhaal voor van ‘de keizer die gaat stelen’. Zijn gezel, een ridder die onterecht in ongenade is gevallen, heet hier, zoals in de niet bewaarde Franse versie, ‘Basin’. In de Vlaamse versie van het verhaal ‘Karel ende Elegast’ (omstreeks 1220) heet de ridder echter Elegast. Dat de ridder in de mondelinge Faeröerse kvæði ‘Aligast’ heet, betekent dat de ballade, op de een of andere manier, op de Vlaamse versie moet teruggaan!
Uniek vertaalwerk
De verhalen zijn bijzonder omdat ze dus niet alleen mythen uit het hoge noorden bevatten, maar ook verhalen die vanuit onze streken naar Scandinavië zijn meegenomen – en omgekeerd. Ze bewijzen een grote historische verbondenheid in het Noordzeegebied, die door deze verhalen nog steeds voelbaar is. Volks- en heldenverhalen, koningensaga’s, sprookjes, liefdesepossen, godenliederen en avonturen allerhande worden telkens bevattelijk ingeleid, waarna de kvæði’s in het Faeröers worden weergegeven, gevolgd door een zo getrouw mogelijke Nederlandse vertaling. Goed om weten is dat veel van deze kvæði’s nooit eerder in het Nederlands werden vertaald. Pieter Jansens is erin geslaagd dit titanenwerk door een bloemlezing uit de kvæði’s tot bij ons te brengen, na jaren studiewerk. In die zin is dit werk uniek en uitzonderlijk. Het is ook voorzien van een uitgebreid voetnotenapparaat waardoor de leergierige lezer vaak op weg wordt gezet om nog meer te weten te komen.
En om de verhalen nog meer kracht bij te zetten en tot de verbeelding te doen spreken, zijn ze voorzien van prachtige afbeeldingen.
Een revelatie
Buiten wat algemeenheden was ons niet veel bekend over de Vikingen. Dit boek bracht ons evenwel inzichten bij, zoals bijvoorbeeld over de kerstening van heel wat Vikingkoningen in de late middeleeuwen; wat een belangrijk rol in hun opvattingen en hun wijze van handelen speelde. Onder meer in die zin is deze ‘Atlantische Edda’ een revelatie voor een betere kennis over ‘de stoere jongens uit het noorden’. Ze waren niet altijd even zachtzinnig, zoveel is zeker, maar ze droegen tegelijk een cultuur uit die meer is dan wat de oude geschiedenisboekjes van op school ons erover meenden te moeten vertellen. Als u ondertussen nieuwsgierig bent geworden, dan is het tijd om u naar de boekhandel te haasten of een bericht te sturen naar [email protected].
Pieter Jansens, ‘De Atlantische Edda – Onbekende Vikingverhalen uit het noorden’. Viking Genootschap, Turnhout en Uitgeverij Polemos. 336 p., 49 euro. ISBN 9789493005334
Meer over de vikingen
