Kritisch rapport hekelt ‘propagandamachine’ van Europese Commissie

De denktank MCC Brussels publiceerde een rapport getiteld ‘de propagandamachine’ over hoe de Europese Unie via ngo’s en media betaalt om zichzelf te promoten. De EU zou haar budgettaire macht gebruiken om haar eigen agenda te promoten als ‘EU-waarden’, volgens auteur Thomas Fazi.

MCC Brussels is een eurokritische denktank, die volgens sommigen gelieerd is aan de Hongaarse regering van Victor Orbán. De kritiek in het rapport is hard. Zo spreekt het rapport over ‘propaganda by proxy’; propaganda via stromannen. Daarmee bedoelen ze een geldstroom naar ngo’s en denktanks die de agenda van de Europese Commissie propageren. Daarmee zou de Europese Commissie bewust de grenzen tussen het zogenaamde middenveld en institutionele propaganda vervagen.

Cultureel imperialisme

Een tweede verwijt is nogal bombastisch geformuleerd als ‘cultureel imperialisme’. Dat slaat dan weer op het opdringen van bepaalde progressieve normen aan vooral Centraal-en Oost-Europese landen. Volgens de auteur zorgt dit voor spanningen en vergroot dit de weerstand tegen de EU in deze landen.

De derde kritiek is het ondermijnen van de democratie. Door eenzijdig het publieke debat te overheersen, zou de Commissie de indruk willen wekken dat supranationale integratie belangrijker is dan de soevereiniteit van landen of democratisch pluralisme. Andere kritieken zijn het bevorderen van censuur, buitenlandse inmenging via ngo’s, een gebrek aan transparantie over de criteria van de massieve subsidiesteun en de impact op andere ‘echte ngo’s’.

Antidemocratisch

De conclusie van het rapport is dat de praktijken van de Europese Commissie fundamenteel antidemocratisch zijn. De Commissie zou de democratie in de lidstaten ‘eroderen’. Doorn in het oog van de auteur zijn vooral de vele mediacampagnes, die verspreid worden onder de noemer van het promoten van ‘EU-waarden’ en het dichter brengen van de EU bij de burgers. Maar eigenlijk gaat het in alle gevallen over een politisering door de Europese Commissie. Met publieke middelen (lees: belastinggeld).

Volgens de auteurs is dat schaduwpropaganda via ngo’s. Daarmee verliezen die niet-gouvernementele organisaties natuurlijk het predicaat van ‘niet-gouvernementeel’, want in de praktijk zijn ze blijkbaar het verlengstuk van de overheid, in dit geval de Europese Commissie. Het rapport stelt dat die ngo’s die bijna uitsluitend afhankelijk zijn van de Commissie voor hun fondsen eigenlijk vehikels zijn voor institutionele propaganda of ‘self-lobbying’.

Die ‘machinerie’ opereert volgens het rapport buiten elke vorm van democratisch toezicht. Terwijl ze bovendien het debat zouden scheeftrekken. De aanklacht is dat de Commissie haar kerntaken verwaarloost om aan politiek te doen. Jarenlang diende het EU-budget hoofdzakelijk voor het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB), regionale ontwikkeling en infrastructuurprojecten. Dat waren instrumenten om de gemeenschappelijke interne markt van de EU te bevorderen en te zorgen voor het gelijktrekken van de levensstandaard.

Ter linkerzijde keek men begerig naar dat vele geld om aan sociale en politieke eenmaking te werken in plaats van aan economische eenmaking. Toen de kiezers in verschillende landen die politieke integratie afwezen in diverse referenda, vatte de Commissie het plan op om de democratische legitimiteit te versterken van de nieuwe Europese Unie die volgde op de Europese Economische Gemeenschap (EEG). Daarom begon de Commissie campagnes te financieren om het Europees gevoel een duwtje in de rug te geven.

Hechtere Unie via ngo’s

De toenmalige voorzitter van de Europese Commissie, de centrumlinkse Italiaan Romano Prodi en de Britse socialistische vicevoorzitter Neil Kinnock schreven in een document dat ngo’s politici konden helpen om het doel van een steeds hechtere Europese Unie te bereiken.

De afwijzing van een Europese Grondwet door Franse en Nederlandse kiezers in een referendum en de daaropvolgende afwijzing van de herwerkte versie van die Grondwet in het Verdrag van Lissabon door de Ierse kiezers zorgden, voor een nog hardnekkiger doorgaan op die ingeslagen weg. De toenmalige Franse voorzitter van het Europees Parlement, Nicola Fontaine, weet het afwijzen van die Grondwet aan de gebrekkige uitleg aan kiezers van “de voordelen van de Europese integratie”. Door middel van drukkingsgroepen probeerde de Europese Commissie daar iets aan te veranderen.

Gevolg de budgetten voor die proactieve aanpak groeiden jaar na jaar. Momenteel is het budget 45 miljard euro, enkel en alleen voor ‘resilience and values’. Dat is vijf procent van het budget van de Commissie tussen 2021 en 2027. Alleen al in 2025 zou het budget om ‘Europese waarden’ te promoten 236 miljoen euro bedragen.

Sinds 2021 werden liefst meer dan 3000 organisaties van geld voorzien uit het Citizens Equality, Rights and Values Programme (CERV) dat een budget heeft van 1,5 miljard euro. Let wel de meeste van die organisaties ogen goedaardig. Het gaat dan over vrouwenrechten, rechten voor seksueel anders geaarden, gehandicapten enzovoort. Daarnaast gaat veel geld naar meer polariserende organisaties die werken rond migratie en multiculturalisme. En tenslotte is er de steun voor organisaties die werken rond democratie. Het verwijt is dat dit zeer selectief gebeurt en in praktijk steun is aan bepaalde politieke strekkingen.

Euroscepsis bestrijden

Zo ging tussen 2023 en 2024 645.000 euro naar het project RevivEU van diverse politieke denktanken om ‘eurosceptische narratieven’ te bestrijden’. Onder het mom van de strijd tegen desinformatie, ontvingen tal van initiatieven tegen critici of tegen tegenstanders van het EU-beleid aanzienlijke financiering.

Verenigingen zoals de Union of European Federalists (UEF) en de Young European Federalists (JEF) kregen beide 1,2 miljoen euro in de periode 2021-2025. Een opvallende begunstigde was de European Movement International (EMI). Deze organisatie wordt voorgezeten door Guy Verhofstadt (Open Vld) en kreeg 15 miljoen euro voor de werking 2021 en 2025. Weliswaar via verschillende afdelingen in verschillende lidstaten.

De lobbygroep Friends of Europe (FoE) ontving tussen 2014 en 2024 eveneens 15 miljoen euro. Bij die lobbygroep zijn politici, bedrijfsleiders en bestuurders van ngo’s aanwezig in bestuursfuncties. Zoals bijvoorbeeld de Belgische minister Frank Vandebroucke (Vooruit), die ‘trustee’ is van de lobbygroep die bekend staat als één van de machtigste lobbygroepen binnen de EU.

Andere pro-EU-lobbygroepen zoals Youth for Europe (40 miljoen euro), de Robert Schuman Foundation van de christendemocratische EVP-partij (1,6 miljoen euro), de denktank European Policy Centre (EPC) (30 miljoen euro in tien jaar), de European Council on Foreign Relations (ECFR) (6 miljoen euro) en de denktank Centre for European Policy Studies (CEPS) (250 miljoen euro op tien jaar) konden rekenen op een constante stroom geld.

En niet enkel lobbygroepen en denktanks passeerden langs de kassa. De Commissie spendeerde 1,8 miljard euro aan ‘Communication & Publications’. Het merendeel van dat geld ging naar marketing en pr-bureaus zoals ICF Next (92 miljoen euro), GOPA Com. (85 miljoen euro), Kantar (80 miljoen euro), Scholz & Friends (79 miljoen euro) en het Franse Havas (76 miljoen euro). Havas kwam onlangs in het nieuws omdat het 132 miljoen euro zou verdeeld hebben aan media in de aanloop naar de Europese verkiezingen van juni 2024.

De nieuwszender Euronews ontving de afgelopen tien jaar gemiddeld 25 miljoen euro per jaar, terwijl ze zich onpartijdig en onafhankelijk noemen.

Een opvallende begunstigde bij de denktanks van de regeringen in de lidstaten van de EU was Egmont, het Koninklijke Instituut voor Internationale Relaties van de Belgische federale regering. Egmont (niet te verwarren met een gelijknamige uitgeverij van het Vlaams Belang) ontving tussen 2016 en 2022 een bedrag van 22 miljoen euro. Egmont organiseert voor academici, politici, bedrijfsleiders enzovoort informatiesessies over internationale politiek en publiceert studies. De beroemde Britse tegenhanger met vooral militaire insteek, het Royal United Services Institute (RUSI) kreeg tot en met 2023 30 miljoen euro.

De zwaarste kritiek valt uiteraard de ngo’s te beurt. Volgens de auteur dienen die ngo’s eigenlijk fundamenteel voor het omgekeerde dan waar ngo’s eigenlijk voor bedoeld zijn. In plaats dat ngo’s de beleidsmakers attent maken op bepaalde zaken, gebruikt de Commissie ngo’s om de bevolking de ideeën en de perspectieven van de beleidsmakers bij de Europese Commissie op te dringen. De Commissie betaalt die ngo’s, die financieel quasi compleet afhankelijk zijn van diezelfde Commissie, om bij de Commissie te lobbyen. Kortom self-lobbying. Zo organiseert de Commissie ‘de wil van het volk’ naar eigen inzichten. De auteur noemt dit een vorm van buikspreken en het ‘EU-NGO propaganda complex’.

De conclusie is natuurlijk dat het nogal wiedes is dat de Europese Commissie geen subsidies gaat uitdelen aan wie tegen de Commissie of de EU is, maar het rapport legt wel de vinger op die ‘budgettaire macht’ waarmee de Commissie de balans in het publieke debat verstoort, om dat debat naar haar hand te zetten.