Libanon wordt – of beter gezegd: werd – ook ‘het Zwitserland van het Midden-Oosten’ genoemd. De reden was de bloeiende bankensector, de neutraliteit en de veiligheid van het land. Tot een bloedige burgeroorlog deze reputatie aan diggelen gooide. De teloorgang vormde twee van mijn favoriete schrijvers in hun scepsis tegenover de multiculturele droom. Nassim Taleb en Gad Saad passeerden in deze rubriek al de revue. Het verhaal van het land van de ceder dient zich boeiend en tegelijk tragisch aan.
Onze gids van dienst is Jona Lendering, een Nederlandse journalist-historicus, die zich vooral specialiseert in de Klassieke Oudheid. Van zijn hand is eveneens ‘Oorlogsmist’, waarin hij beschrijft hoe onbetrouwbaar oorlogsverslagen uit de Grieks-Romeinse periode zijn. Dit omwille van de hoge mentale en fysieke schok die ze bij de soldaten teweegbrengen. Controversiëler is zijn werk ‘Vergeten erfenis’ waarin hij de Arabische impact op de Europese cultuur probeert te vatten.
Geboren handelaars
Libanon is gezegend door zijn geografische ligging aan de Middellandse Zee. Zo vormt het al millennia een brug tussen Europa en het Midden-Oosten. Niet verwonderlijk dat vanaf de Feniciërs tot de hedendaagse Libanezen, deze bekend gaan als uitmuntende handelaars. Ook het Afrikaanse continent profiteerde hiervan, van de oprichting van een handelspost in Carthago tot de groep Libanese handelaars in West-Afrika.
Gedurende een lange tijd sprak men niet over een Libanese natie, maar over een handvol stadsstaten zoals Tyrus, Byblos, Sidon, Tripoli (niet te verwarren met de Libische hoofdstad, red.) en natuurlijk Beiroet. Aantrekkelijk door hun rijkdom en hun ligging vielen ze in handen van Egypte, Assyrië, Babylonië en Perzië. Vanaf Alexander maakten ze deel uit van het hellenistische en erna het Romeinse Rijk. Daarin speelde Beiroet een belangrijke rol, gezien daar de belangrijkste juridische school gevestigd was. Deze was belangrijk om het Romeinse Recht te codificeren en becommentariëren.
Vele godsdiensten naast elkaar
Net als Egypte woont in Libanon nog steeds een grote minderheid christenen, met name de maronitische christenen. Lendering legt uit hoe deze Oosters-Katholieke Kerk het gezag van de paus erkent, maar wel haar eigen liturgie en kerkorde behoudt. Na de islamitische vloedgolf (7de eeuw na Christus) vervolledigden soennieten, sjiieten en druzen (een mystieke stroming binnen de islam) de complexe religieuze puzzel van het land.
Wat we vandaag zien in West-Europa, is al eeuwen aanwezig in Libanon. Etnische en religieuze fracties die in een multiculturele samenleving allianties zoeken met buitenlandse machten, waardoor externe conflicten lokale gevolgen krijgen. Denk maar aan de oorlog in Syrië, waarbij het Assad-regime steun ontving van de Libanees-sjiitische militie Hezbollah.
De rol van de Palestijnen
Het meest opvallend is de nefaste rol die de Palestijnse diaspora heeft gespeeld in het aanwakkeren van de Libanese burgeroorlogen. Ruim 400.000 Palestijnen overspoelden een land van amper 3 miljoen inwoners. Net zoals België werd Libanon zijn wankele constructie gestut door allerhande gebetonneerde evenwichten: een christen als president, een sjiiet als parlementsvoorzitter, een soenniet als premier.
Tot de PLO Zuid-Libanon omdoopte tot oorlogsgebied om Israël te bestoken en het Joodse leger het buurland (synoniem) binnenviel. Het boek beschrijft hoe het Libanese leger uiteenviel en iedere religie haar eigen militie oprichtte. Op de koop toe moeiden de grootmachten van de Koude Oorlog zich, zodat de belangen groot en het aantal slachtoffers nog groter werden. Op vandaag is de ontevredenheid onder de bevolking groot: de ooit florissante bankensector ligt in puin, de staatsschuld is gigantisch en energievoorziening en afvalophaling zijn niet langer een evidentie.
Na de historische gidsbeurt die een tijdspanne van meerdere millennia overspant, overvalt de lezer de trieste vaststelling dat dit volk tot heel veel in staat is. Het land dat sinds 1943 officieel onafhankelijk is, heeft zich echter de voorbije decennia nooit kunnen losweken van de regionale en globale grootmachten die hun invloed op Beiroet hebben willen vergroten. Hulde aan Jona Lendering om de complexe historische lijnen te verhelderen die het land hebben gebracht tot wat het vandaag is.
Jona Lendering, ‘Libanon – een korte geschiedenis’. 2025, Omniboek. 224 p., 22,99 euro. ISBN 9789401921145
