We kijken massaal op naar kunstmatige intelligentie, maar ondertussen zakken onze leerlingen weg in functioneel analfabetisme. Een pleidooi van Pallieterke-opiniemaker Paul Bäumer voor een radicale ommekeer: weg met de laptops, terug naar boeken en handschrift.
Onze universiteiten zouden de aftakeling in één klap kunnen stoppen. Hoe? Door systematisch leestests in te voeren. Studenten moeten in een goed bewaakt auditorium een “ongeziene tekst” lezen, er een handgeschreven samenvatting van maken en open vragen beantwoorden – zonder elektronische hulpmiddelen. Die tekst moet vlak voor het examen uit een echt papieren boek gefotokopieerd worden, want zelfs in middelbare scholen wordt massaal computerfraude gepleegd door jongeren die “halve analfabeten zijn, maar wel goede informatici” en examenvragen hacken.
Het vergeten van wat je las
Uit onderzoek blijkt een groot verschil: de meeste mensen lezen een tekst langzamer, maar grondiger als hij afgedrukt is op papier en ze onthouden die ook veel beter. Lezen op een beeldscherm leidt tot “skimmen”, waarbij je blik snel, maar oppervlakkig over de tekst heen glijdt. Bäumer merkt het zelf: van verhalen die hij maanden geleden op een beeldscherm las, herinnert hij zich soms alleen maar fragmenten. Van papieren boeken die hij veertig jaar geleden las, kan hij nog steeds stukken nauwkeurig citeren.
De oplossing? Terug naar boeken en gedrukte cursussen. Gooi de invulboeken weg en verban de laptops. Verbied het gebruik van ChatGPT en bestraf het als fraude. Want als ChatGPT een mens was, zou hij veroordeeld moeten worden wegens plagiaat. AI-systemen plegen intellectuele roofbouw op het werk van menselijke auteurs. Bovendien dreigt “model collapse”: AI traint steeds meer op door AI geschreven teksten, wat leidt tot misvormde “Habsburger-teksten” – naar analogie met de degeneratie door inteelt.
Ons geheugen is er altijd, zelfs als de elektriciteit uitvalt, onze smartphone defect raakt of als alle AI crasht. Miljoen mensen zullen dan hulpeloos achterblijven, functioneel analfabeet, met een bijna leeg, ongeoefend geheugen. De boodschap is simpel: koop kinderboeken in plaats van iPads, geef een gewone gsm zonder internet, en laat kinderen leven in de echte wereld – met haardvuur, speelgoed en verhalen. Want een hond of een kat is een betere metgezel voor een kind dan zelfs de meest gesofistikeerde computer.
