Vier decennia geleden stationeerde de Verenigde Staten nucleaire wapens in Europa om de Sovjet-Unie te counteren. Een handeling die de spanningen deed oplopen in de context van de Koude Oorlog, maar die indirect ook geleid heeft tot ontwapeningsverdragen. In 2019 werd van deze verdragen afgestapt. De risico’s die hiermee gepaard gaan komen nu echter bovendrijven. Gezien de huidige geopolitieke situatie hebben beide staten plannen om terug intensiever raketten te gaan produceren.
Op 28 juni gaf Russisch president Poetin aan dat Rusland de productie van korte en middellange afstandsraketten zal hervatten. Veiligheidsexperts gaan ervan uit dat deze raketten in staat zijn nucleaire kernkoppen te kunnen dragen. De Verenigde Staten daarentegen heeft laten weten vanaf 2026 gelijkaardige wapens in Duitsland te plaatsen. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om kruisvluchtwapens (Tomahawks) die dan wel eerder conventioneel zijn, maar ook met kernkoppen kunnen uitgerust worden.
Mogelijke scenario’s
De uitbreiding van het wapenarsenaal vindt plaats in de context van de oorlog in Oekraïne en de toenemende nucleaire retoriek van het Kremlin. ”De realiteit is dat zowel Rusland als de Verenigde Staten stappen ondernemen waarvan ze denken dat dit hun veiligheid bevordert” aldus Amerikaans veiligheidsanalist Jon Wolfstahl. Het gevolg hiervan is dat elke handeling die één van de twee in deze context stelt, druk legt op de andere om op een gelijkaardige wijze te reageren. Dat is de definitie van een wapenwedloop.
Andrey Baklitskiy, onderzoeker bij het VN instituut voor Ontwapeningsonderzoek, geeft aan dat de plannen van beide staten meer scenario’s creëren voor een directe militaire confrontatie tussen Rusland en de NAVO. Hypothetisch gezien zou de kans op een Russische aanval op een Poolse basis, waar westerse raketten worden opgeslagen bijvoorbeeld, vergroten. Eveneens wordt een Amerikaanse aanval op een Russische commandopost realistischer. Een rakettenwedloop zal de bestaande spanningen enkel voeden, met een potentiële escalatie tot gevolg.
Geen ’two-horse race’
Misschien wel het grootste verschil met de Koude Oorlog is dat de huidige wereldorde niet langer bipolair is. Er zijn meerdere spelers naar voren getreden die de geopolitiek naar hun hand willen zetten. De reden dat Trump destijds uit de ontwapeningsverdragen is gestapt kan verklaard worden door de opkomst van China. Zij waren niet aan deze verdragen gebonden en konden hun arsenaal uitbreiden naar goeddunken. De complexiteit is sterk toegenomen. Ook Zuid-Korea en Japan, bondgenoten van de VS, zouden zich in de wedloop kunnen mengen. Kernwapens voor iedereen, niet bepaald bevorderend voor de wereldvrede.
