INTERVIEW. Johny Vansevenant: “Bart De Wever is de meest getalenteerde politicus van de voorbije twintig jaar”

Begin november zwaaide Johny Vansevenant (66) af als Wetstraatjournalist. Hij verzorgde ruim 35 jaar de binnenlandse politieke verslaggeving voor de nieuwsbulletins op Radio 1. Daarmee is hij zowat de bekendste stem uit de Wetstraat. Voor ’t Pallieterke blikt hij onder meer terug op de val van Johan Sauwens, het einde van de CVP-staat en de machtsovername door de N-VA.

In ‘De strijd om de macht’ vertelt Vansevenant in net geen duizend bladzijden de politieke geschiedenis van de voorbije drie decennia, zoals hij die vanop de eerste rij beleefde. In de leeszaal van het Vlaams Parlement neemt Vansevenant uw verslaggever mee voor een politieke tijdreis.

Het startpunt is mei 2001. De hoofdrol is weggelegd voor toenmalig Vlaams minister Johan Sauwens (Volksunie). Vansevenant was destijds een van de journalisten die in het kantoor van Flip Dewinter (Vlaams Belang) naar de beelden kon gaan kijken die een einde zouden maken aan Sauwens’ ministerschap. Die episode uit de Vlaamse politieke geschiedenis komt in het boek uitgebreid aan bod.

“Johan Sauwens was in mei 2001 onder vuur komen te liggen omdat hij een bijeenkomst van het Sint-Maartensfonds, een vereniging van oostfrontstrijders, had bijgewoond”, steekt Vansevenant van wal. “In de zaal in Berchem hingen allerlei nazisymbolen aan de muren. De Morgen was op een maandag in mei 2001 met het nieuws naar buiten gekomen. Maar op dezelfde dag kondigde het Paleis aan dat prinses Mathilde zwanger was, waardoor het nieuws over Sauwens een beetje naar de achtergrond verdween.”

Maar dat was van korte duur?

“Ja, een dag later kwam de zaak opnieuw bovendrijven. Vooral linkse en liberale politici wilden op de zere plek blijven duwen. De kopstukken van de socialisten en de liberalen, Steve Stevaert en Patrick Dewael, waren net als Sauwens uit Limburg afkomstig. Misschien hadden zij wel hun kans geroken om een rechtstreekse concurrent uit te schakelen.”

“De Volksunie zette alle zeilen bij om Sauwens te redden. Hij is in het Vlaams Parlement door het stof gegaan. Ik vertelde in het radionieuws van 13 uur dat ik dacht dat hij zijn vel had gered en de andere regeringspartijen zich daarbij hadden neergelegd. De zaak-Sauwens leek een afgesloten hoofdstuk te zijn.”

Maar daar kwam door de beelden verandering in?

“Mijn collega bij VTM, Dirk Van den Bogaert, was beelden gaan bekijken bij Filip Dewinter. Daarop was te zien hoe Sauwens zich gedragen had. De beelden waren een ‘gamechanger’. Daarom heb ik contact opgenomen met Dewinter, met de vraag of ook ik de beelden kon komen bekijken. In zijn kantoor gidste hij mij door de videobeelden: hij gaf uitleg bij de beelden en vertelde welke symbolen te zien waren, welke liederen werden gezongen en welke gedichten werden opgevoerd, zoals ‘Die Glocken von Stalingrad’. Dat was vrij ijzingwekkend. Ik heb in het radionieuws van 15 uur voor het eerst de beelden beschreven. De hele verdediging van Johan Sauwens lag door de beelden in duigen. Je voelde wel dat ze hem te grazen wilden nemen, want de camera was tijdens de bijeenkomst voortdurend op hem gericht geweest.”

Wat was er precies te zien op de beelden?

“Op de beelden is bijvoorbeeld te zien dat het lied van de Vlaamse SS wordt gezongen. Sauwens staat recht, applaudisseert en zingt mee. Dat had hij niet verteld in het parlement. Misschien kon hij ter plekke ook niet anders? Bruno De Wever vertelde in een interview alleszins dat Sauwens vertrouwd was met het Limburgse Sint-Maartensfonds. Dat is gematigder dan dat uit Antwerpen, waar de bijeenkomst plaatsvond. In zijn thuisstad Bilzen, dat ook wel Klein-Berlijn wordt genoemd, woonden heel wat kiezers die hun wortels hadden in het Limburgse Sint-Maartensfonds. Dat waren potentiële kiezers voor de Volksunie.”

“Dewinters video was voor Sauwens de doodsteek. ’s Avonds volgde een persconferentie waarop die laatste zijn ontslag heeft aangekondigd, onder meer onder druk van Sven Gatz.”

Heeft u in de kaart van het Vlaams Blok gespeeld door over de beelden te berichten?

“Humo verweet mij inderdaad dat ik zou hebben meegeholpen om het paars-groene project in duigen te doen vallen. Ik wilde weten wat er gebeurd was. Ik wilde de beelden zien. Ik had tot dan alleen de woorden van Sauwens gehoord. De beelden konden op zich niet liegen. Ik vond dat ik gewoon mijn werk deed. Ik mag mij informeren.”

Waarom lag dat toen zo gevoelig?

“In die periode werd bij de openbare omroep nagedacht over een ‘cordon médiatique’ rond het Vlaams Blok. De EBU (European Broadcasting Union, die de Europese openbare omroepen groepeert, red.) had een nota over de democratische maatschappij uitgestuurd. Op basis daarvan werd geconcludeerd dat het Vlaams Blok geen partij was als alle andere. Maar mijn taak was en is nieuws brengen. Als de feiten geverifieerd en waarachtig zijn, en ze belangrijk zijn in een politieke discussie, dan breng ik ze ook. Ik heb gewoon mijn job gedaan.”

Was dat meteen ook de laatste keer dat de VRT een cordon médiatique heeft overwogen? Of is dat later nog gebeurd?

“Siegfried Bracke was rond de eeuwwisseling erg machtig op de redactie van de VRT. Hij presenteerde toen het politieke praatprogramma ‘Bracke & Crabbé’. Dat duo heeft ervoor gekozen om het Vlaams Blok te behandelen zoals elke andere partij, ook in de luchtigere formats. Ze zijn bijvoorbeeld met Gerolf Annemans naar een Turkse kapper geweest. De keuze tégen het cordon médiatique is toen gemaakt. Niemand is daartegen ingegaan. Ook de andere Vlaamse media hebben ervoor gekozen om geen cordon médiatique in te voeren. In Wallonië bestaat dat natuurlijk wel: Vlaams Belangers worden er nooit rechtstreeks uitgezonden. Wallonië is op dat vlak een andere wereld. Wat ik gedaan heb in de zaak-Sauwens, is iets wat iedereen vandaag zou doen. Er is slechts kort nagedacht over een cordon médiatique.”

Hoe verklaart u dan dat het Vlaams Belang nog steeds minder aan bod komt in duidingsprogramma’s van de VRT?

“Het Vlaams Belang heeft het nadeel dat het geen beleidspartij is. In de berichtgeving is het altijd zo dat de regeringspartijen het initiatiefrecht hebben. De oppositiepartijen kunnen pas daarna kritiek geven. Tenzij ze zelf een ophefmakend voorstel op tafel leggen, komen de oppositiepartijen pas later aan bod. Ik heb talloze verslagen gemaakt vanuit de Kamer waarin ook Barbara Pas (fractieleider van het Vlaams Belang, red.) haar mening mocht geven. Ik heb het Vlaams Belang steeds als een gewone oppositiepartij behandeld. Toen de Vlaamse socialisten ten tijde van de Zweedse regering nergens aan de macht waren, kwamen ze ook niet veel aan bod, behalve als ze een congres organiseerden, deelnamen aan een debat of kritiek gaven op regeringsmaatregelen. Oppositiepartijen zijn steeds op achtervolgen aangewezen.”

“In verkiezingstijd zijn de verhoudingen helemaal anders, want dan houden we rekening met de zetelverdeling in het Vlaams Parlement. De grote partijen komen bijvoorbeeld dichter bij de verkiezingen aan bod in de programma’s. We hanteren als het ware een weegschaaltje. Wie tegen het Vlaams Belang is, komt dan met de kritiek dat het ‘toch wel erg is dat het Vlaams Belang zoveel aan bod komt op de VRT’. Maar we passen simpelweg de verhoudingen in het Vlaams Parlement toe.”

Wat had Dewinter te winnen bij de val van Sauwens?

“Hij wilde de Volksunie doen ontploffen. Dat is uiteindelijk ook gebeurd. De Vlaams-nationalisten bij de Volksunie waren potentiële kiezers van het Vlaams Blok. Dewinter kon op dat moment ook niet voorspellen dat er een N-VA zou ontstaan. Hij had ook een viscerale afkeer van paars en dus van Bert Anciaux. Hij heeft het rijk van Anciaux kapotgemaakt. Kort na de val van Sauwens is de Volksunie ontploft. Dewinters bedoeling was drieledig: paars doen ontploffen, Anciaux een pad in de korf zetten en een pak Vlaams-nationalistische stemmen voor het Vlaams Blok binnenhalen.”

Is de overstap van Marie-Rose Morel naar het Vlaams Belang een van de redenen waarom de relatie tussen Bart De Wever en Vlaams Belang vandaag nog steeds zo verzuurd is?

“Nee. De Wever heeft gekozen om niet in zee te gaan met VB omwille van twee andere redenen. Ten eerste heeft hij niet veel affiniteit met de standpunten van Tom Van Grieken. Ten tweede zou een coalitie met het Vlaams Belang ervoor zorgen dat N-VA geen deel kan uitmaken van een federale regering. Daardoor zou ze de hervormingen die veel van haar kiezers hebben geëist, niet kunnen doorvoeren.”

“De komst van Marie-Rose Morel heeft wel het triumviraat bestaande uit Dewinter, Gerolf Annemans en Frank Vanhecke doen ontploffen. Morel stond voor een gematigder en zachter Vlaams Belang, terwijl Dewinter net Jean-Marie Dedecker wilde binnenhalen. Morel heeft dat verhinderd. Sommigen zeggen dat zij de Yoko Ono (die door sommigen verantwoordelijk wordt geacht voor het uiteenvallen van The Beatles, red.) was van het Vlaams Belang.  Zij heeft het triumviraat, dat jarenlang goed werkte, uit verband gespeeld.”

Hoe schat u de federale regeringsvorming in? Hebben we een federale regering tegen Driekoningen? Of zal het toch eerder Pasen worden?

 “Januari is de maand van de nieuwjaarsrecepties, waarop iedere partijvoorzitter nog eens stoer wil doen. Dat is niet meteen het geschikte klimaat om tot een akkoord te komen. Daarom verwacht ik ten vroegste in februari een nieuwe federale regering. Ik heb gehoord dat Europa tot april tijd wil geven. Maar ik heb ook gehoord dat er in februari nieuwe rapporten van de ratingbureaus zullen verschijnen. Als Standard & Poor’s onze rating zou verlagen, moeten we meer interestlasten betalen op onze staatsschuld. Dat was in 2011 ook voor de regering-Di Rupo dé ultieme zweepslag. Ze hebben 541 dagen moeten onderhandelen, maar na de ratingverlaging was de regering er plots in anderhalve dag. Het zou toen onverantwoord zijn geweest om te blijven onderhandelen. De ultieme zweepslag zal ook deze keer van de ratingbureaus komen.”

U heeft in de loop van uw carrière de CVP-staat zien afbrokkelen. Leven we vandaag in een N-VA-staat?

“De CVP-staat is inderdaad verdwenen. N-VA is nu de dominante partij. Het intussen afgezwakte katholieke geloof lag aan de basis van de CVP-staat. Verschillende groepen werden door het cement van het geloof bij elkaar gehouden: de arbeidersbeweging ACV, de middenstandsbeweging UNIZO, de Boerenbond, de christelijke werkgevers,… Hun belangen waren totaal verschillend, maar het christendom bond hen aan elkaar.”

Wat houdt de N-VA vandaag bij elkaar?

“De N-VA heeft de hele rechtervleugel van cd&v en Open Vld binnengehaald. Het is vooral een verzameling van donkerblauwe liberalen en Vlaams-nationalisten, met hier en daar ook wat conservatieven.”

De Wever is dus niet het enige bindmiddel dat N-VA bij elkaar houdt?

“Op haar hoogtepunt organiseerde de CVP een grote nieuwjaarsreceptie in de Concert Noble, een zaal van de Boerenbond. Daar waren elk jaar enorm veel aanwezigen: alle medewerkers, kabinetschefs, lokale mandatarissen,… Ik ga nu al vele jaren als verslaggever naar de nieuwjaarsreceptie van de N-VA in de Nekkerhal in Mechelen. Daar is ook altijd enorm veel volk. De N-VA is net als de CVP destijds uitgegroeid tot een machtspartij die eigenlijk incontournabel is. Dat zorgt ook wel voor stabiliteit.”

“Bart De Wever is de meest getalenteerde politicus van de voorbije twintig jaar. Hij heeft de macht afgenomen van cd&v. Hij is een enorm sterk figuur. Of er nog zo iemand te vinden zal zijn? Dat zal moeilijk worden.”

Waarom gaat De Wever al zo lang mee?

“Ieder politicus heeft een houdbaarheidsdatum. Maar De Wever is nog nooit gesprongen naar het allerhoogste niveau, zijnde het premierschap. Bij de verkiezingen van 2010 had hij al een sterk resultaat neergezet, net als Elio Di Rupo. Die laatste wilde een deal sluiten met de N-VA, maar dat zag De Wever niet zitten. De N-VA had de zesde staatshervorming mee kunnen vormgeven, maar ze heeft dat niet gedaan.”

“Vande Lanotte zegt daarover in het boek dat de N-VA nog wilde groeien. De partij stond toen nog nergens op lokaal vlak. De Wever was zelfs nog geen burgemeester van Antwerpen. De N-VA wilde door stevig oppositie te voeren nog sterker en groter worden. De kelk om effectief aan de macht deel te nemen, heeft De Wever daarom aan zich voorbij laten gaan. Dat heeft hij ook in 2014 gedaan. Hij had toen het premierschap kunnen opeisen, maar heeft het aan Charles Michel (MR, red.) gelaten. Er werd toen niet in de Wetstraat 16 beslist, maar op ’t Schoon Verdiep. Maar De Wever moest zijn handen niet vuilmaken.”

“Ik heb in mijn carrière wel vastgesteld dat premiers het slechts twee termijnen volhouden. Dat was zo met Jean-Luc Dehaene en Guy Verhofstadt. Martens is langer premier geweest, maar zijn laatste regering was een moeilijk geval. Maar aangezien een premier doorgaans twee legislaturen meegaat, zal de N-VA nog lang kunnen genieten van De Wever.”

De Wever zegt altijd dat wie de Wetstraat 16 binnenwandelt, er weer buitengaat met 16 procent. Is dat zo?

“Een premier moet de man van de grootste en machtigste partij zijn: Martens, Dehaene, Verhofstadt,… Bij Michel en De Croo was dat niet het geval. Maar als de grootste en machtigste partij de premier levert, verwachten de andere partijen dat ze wat toegevingen zal doen. Je moet dus opofferingen doen om de ploeg bijeen te houden. Dat betekent dat je bepaalde principes moet inslikken, ook de dure eden die je tijdens de campagne hebt gezworen. Je raakt altijd beschadigd door het premierschap. Dat is de prijs die je ervoor moet betalen. De Wever beseft ook wel dat hij niet de eeuwige rebel kan zijn. Hij moet ook eens iets doen met zijn macht, ook federaal.”

Momenteel hebben we nog geen enkele staatshervorming te danken aan N-VA. Ziet u daar snel verandering in komen?

“Nee. Je hoeft maar te kijken naar het tricolore vlagje op de revers van Georges-Louis Bouchez. Er zal communautair niet veel gebeuren. Het ongeluk van De Wever is dat de PS de verkiezingen in Wallonië niet gewonnen heeft. Hij rekende daarop. Als hij met de PS communautaire zaken had kunnen doen, had hij het zich kunnen permitteren om sociaaleconomisch minder liberaal te zijn.”

“Iedereen weet dat het zeer moeilijk is om nog aan een tweederdemeerderheid te geraken. Daar zitten de versplintering van het partijlandschap, de neergang van de klassieke partijen en de opmars van het Vlaams Belang en de PVDA voor iets tussen. Daarom is De Wever op zoek gegaan naar een andere methode.”

Hoe ziet die eruit?

“Zes jaar geleden lag een plan van de N-VA en de PS op tafel om de federale budgetten te splitsen en een bicefaal beleid (met een Nederlandstalige en Franstalige minister, red.) te voeren, onder meer op het vlak van gezondheidszorg en arbeidsmarktbeleid.  Bij de N-VA droomden ze zelfs van justitie, maar dat zag cd&v helemaal niet zitten. De Wever heeft altijd gezegd dat zodra je de tandpasta uit de tube duwt, je die er niet meer opnieuw in krijgt.”

De Wever wilde na 9 juni dus afmaken waar de N-VA en de PS in 2019 aan begonnen waren?

“De Wever hoopte op een communautaire deal met de PS. Vooruit wilde daar volop aan meewerken, net als de vorige keer. De ‘bromance’ tussen De Wever en Rousseau is ontstaan omdat die laatste Magnette mee heeft proberen te overtuigen van de deal met de N-VA. Maar de voorzitter van de Brusselse PS, Ahmed Laaouej, is toen op de rem gaan staan. En plots vonden de MR, Ecolo, Open Vld en Groen elkaar. Een coalitie met de groenen was voor de PS gemakkelijker te slikken dan een met de N-VA.”

“De tegenslag voor De Wever is dat de MR in Wallonië de grootste partij is geworden. Hij heeft zelfs een cadeau gegeven aan de PS door met de N-VA op te komen in Wallonië. Daarmee wilde hij stemmen afsnoepen van de MR.”