De grootste groep langdurig zieken is die van de ambtenaren. Het lijkt wel een epidemie. Los van het feit dat artsen en ziekenfondsen misschien zeer laks optreden, kan je de vraag stellen waarom juist in het zekere bestaan van de ambtenaren zoveel uitval voorkomt. Dat is zeker niet altijd fraude of zoals we op zijn Vlaams zeggen ‘plantrekkerij’. Of zijn we misschien te mild?
Geen advertenties meer?
Ingelogde abonnees steunen niet alleen een van de enige kritische en onafhankelijke media, maar zien ook geen vervelende advertenties. Abonneer je snel en eenvoudig en krijg meteen toegang tot vele duizenden exclusieve artikelen!
Maak hieronder je keuze voor het gewenste abonnement:
Liever ook op papier? Bekijk alle abonnementen!
Het doorlopend abonnement wordt automatisch verlengd voor steeds één maand.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een online abonnement van 3 maanden via een eenmalige betaling.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een eenmalige betaling en je zit een jaar goed.
Log hieronder in om dit bericht volledig te lezen. Ben je al ingelogd, kijk dan op je account of je nog een actief abonnement hebt.
Eén plausibele verklaring is dat de sfeer – om het met een modieuze term te zeggen – toxisch is bij veel ministeries, scholen of openbare administraties. Dat is een te gemakkelijke hypothese. De jobtevredenheid is dan weer een andere mogelijke verklaring. Bevredigt hun baantje de ambtenaren onvoldoende? Wat zegt de wetenschap?
De wetenschap weet het niet
Ik zal maar meteen met een spoiler komen: de wetenschap weet het niet. Erger, er wordt nauwelijks onderzoek naar gedaan en het onderzoek dat ernaar gedaan wordt, is niet afkomstig van klinische psychologen, psychiaters of andere medici.
Toch zou dat eigenlijk moeten gebeuren. De Belgische ambtenaren zijn immers kampioenen qua absenteïsme en op alle bestuursniveaus, van het federale niveau over de gewesten tot de gemeenschappen. De Waalse ambtenaar behaalde het record in 2024 met 18,2 dagen afwezigheid gemiddeld per ambtenaar op één jaar tijd. Dat is vier keer zoveel als in 2015 en toen haalde de Waalse ambtenaar de krant Le Monde met zijn toen al onwaarschijnlijk grote hoeveelheid afwezigheden. De federale ambtenaren doen nauwelijks onder met 18 dagen afwezigheid per jaar.
Stress als wonderuitleg
De vakbonden en de media hebben altijd onmiddellijk een uitleg klaar. Het komt allemaal door de stress. Dat laatste klinkt behoorlijk onwaarschijnlijk. Want de afwezigheden nemen vooral toe naarmate de leeftijd stijgt. Bij vrouwen is dat bijna dubbel zo erg als bij hun mannelijke collega’s.
Maar laten we even meegaan in de redenering dat het stressvolle bestaan van de ambtenaar de oorzaak is. Waarom is het aantal langdurig zieken door mentale klachten dan met 80 procent toegenomen in 10 jaar tijd? Is er iets veranderd?
Het eerste wat veranderd is, is het aantal ambtenaren. Dat was nog nooit zo hoog. Moet je dan concluderen dat hoe meer ambtenaren er bijkomen, hoe meer er zich langdurig ziek melden?
De wetswijziging van 2014
De tweede verandering dateert van 2014, dus exact 10 jaar geleden. Toen veranderde de wetgeving waardoor iemand die afwezig is voor burn-out of stress beschermd is tegen ontslag. Wie langdurig afwezig wil zijn én wie daarbij geen ontslag wil riskeren, probeert dus een diagnose van burn-out of mentale problemen door stress te organiseren.
De diagnose voor burn-out is trouwens geen medische wetenschap. De criteria zijn zeer vaag. Het belangrijkste probleem is wel dat om een burn-out te hebben je eerst opgebrand moet zijn. Dat wil bijvoorbeeld zeggen jarenlang 80 uur per week werken en dag en nacht bezig zijn met je job. Wie regelmatig het openbaar vervoer neemt, zal wellicht kunnen bevestigen dat ambtenaren nogal klokvaste werkuren hebben. De kans op opbranden door gebrek aan rust is quasi nihil. Erger nog, ze mogen na de werkuren zelfs geen e-mails of telefoons meer ontvangen van hun baas.
Duidelijke patronen
Een groot deel van die langdurige afwezigheden is met andere woorden gewoon plantrekkerij. Een fenomeen dat zich voordoet bij alle overheden in België. En telkens met dezelfde patronen. Ambtenaren van niveau D (dus zonder diploma’s van secundair of hoger onderwijs) zijn het meest langdurig afwezig en bij vrouwen is het dubbel zo erg als bij mannen. Bij niveau C met diploma secundair onderwijs is het iets minder erg. Bij niveau B (bacheloridiploma) nog iets minder erg en bij ambtenaren van niveau A (met masterdiploma) zijn de langdurige afwezigheden nog altijd zeer hoog maar het minst hoog van die vier categorieën.
Dat is natuurlijk bizar. De ambtenaren met de meeste verantwoordelijkheden en met de jobs waarbij je – in theorie – de meeste intellectuele inspanningen moet leveren, hebben minder last van burn-out dan de laaggeschoolde ambtenaren. De twee enige mogelijke verklaringen zijn dan hetzij een ongezonde bedrijfscultuur of bedriegerij. De derde mogelijkheid is de combinatie van die twee.
Het gaat dus niet om een epidemie. Het gaat hetzij om een systeemfout of om systematisch misbruik van een systeem. Nu ja, dat laatste zal wel een heel onwelkome conclusie zijn voor de ambtenarenvakbonden.
