Het Europees Parlement heeft het Matić-rapport, dat voor controverse zorgde in conservatieve kringen omwille van passages over abortus, aangenomen. Vlaams Belang stemde als enige Vlaamse partij tegen. N-VA, dat eerst nog aangaf voor te zullen stemmen, onthield zich uiteindelijk. Ook CD&V onthield zich.
Het zogenaamde Matić-rapport, officieel het ‘Report on the situation of sexual and reproductive health and rights in the EU, in the frame of women’s health’ beroerde enige tijd de gemoederen in conservatief Europa. Het rapport is vernoemd naar rapporteur Predrag Fred Matić, een sociaaldemocratisch Europees Parlementslid uit Kroatië.
Gewetensbezwaren
Het verslag bevat een heleboel aanbevelingen om vrouwenrechten te waarborgen. Zo wordt onder meer de strijd tegen genitale verminking, verkrachting (als oorlogswapen) en menstruatie-armoede aangebonden. Het verslag dringt er bij lidstaten op aan om de ‘seksuele en reproductieve gezondheid en rechten van vrouwen’ (SRGR) te waarborgen en te verbeteren. De lidstaten worden ook opgeroepen om de toegang tot alomvattende en toegankelijke SRGR te waarborgen en belemmeringen voor toegang tot deze diensten weg te nemen.
De controverse vloeide voort uit het feit dat abortus in de ontwerpresolutie als een “grondrecht” en een vorm van “essentiële medische zorg” wordt voorgesteld. Onder de belemmeringen die moeten worden weggenomen worden onder meer “wachttijden”, “advies” en “toestemming van derden” verstaan.
Een van de controversiëlere passages in de tekst wil komaf maken met de weigering om abortus uit te voeren op basis van gewetensbezwaren, door dit voor te stellen als het “weigeren van medische zorg”. In 22 van de 27 EU-lidstaten wordt weigering op basis van gewetensbezwaren op zijn minst in een bepaalde vorm toegelaten.
Hoewel het rapport gewag maakt van subsidiariteit en inachtneming van de nationale bevoegdheden, blijft gezondheidszorg (en dus ook abortus) tot nader order een bevoegdheid van de EU-lidstaten. Op papier heeft de ontwerpresolutie ook geen wetgevende autoriteit om de wetten van de lidstaten te beïnvloeden, al kan dat op verschillende wijzen alsnog gebeuren.
Vlaams Belang stemde tegen
378 Europarlementsleden stemden voor en 255 stemden tegen. Er waren 42 onthoudingen.
Het Vlaams Belang is de enige Vlaamse partij die tegen stemde. Europees Parlementslid Tom Vandendriessche noemde het rapport zelfs “volstrekt immoreel, illegitiem en ronduit extremistisch”. “Zowel moreel als juridisch hebben we bezwaren”, aldus Vandendriessche. “Gezondheidszorg is een bevoegdheid van de lidstaten, maar door abortus te benaderen als een universeel mensenrecht – hetgeen het volgens de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en tal van bindende mensenrechtenverdragen uitdrukkelijk niet is – ondermijnt dit rapport de nationale soevereiniteit.”
“Door abortus als mensenrecht te behandelen zet men de deur op een kier voor rechterlijk activisme en massamigratie”, zegt Vandendriessche. “Immers, op die manier kunnen migranten asiel aanvragen in de Europese Unie op grond van de strafbaarheid van abortus in hun thuisland.”
Onthouding CD&V en N-VA
De N-VA-fractie liet vorige week nog optekenen dat ze voor zouden stemmen, maar bedacht zich intussen en onthield zich. Ook CD&V, dat zijn fiat gaf voor de tekst in de bevoegde commissie, onthield zich dit keer.
“Het verslag gaat over allerlei zaken, zoals het aanpakken van genitale verminking en menstruatie-armoede, screening van kanker, verkrachtingen als oorlogswapen,… alles wat de vrouwen kan raken”, verklaart Europees Parlementslid Assita Kanko. “Ik ben weliswaar een voorstander van het recht op abortus. Vrouwenrechten zijn enorm belangrijk. Ik wil alleen niet dat we slordige wetgeving hebben en dat we alles door elkaar halen. Er waren punten waar we niet mee akkoord waren. Zoals elementen die raken aan de bevoegdheden van de lidstaten.”
De Europese Volkspartij (EVP), waartoe ook de CD&V behoort, diende een amendement in om de tekst behapbaarder te maken en dat tegemoet komt aan enkele belangrijke verzuchtingen. In die tekst staat onder meer dat abortus geen vorm van contraceptie is. Er wordt ook benadrukt dat de “regulering van het aanbod van SRGR en abortuszorg tot de bevoegdheid van de lidstaten behoort”. Tot slot staat er dat artsen het recht hebben om beroep te doen op gewetensbezwaren.
Ook de Europese Conservatieven en Hervormers (ECR), de fractie waarbij de N-VA is aangesloten, dienden een amendement in. In hun tekst staat dat abortus geen mensenrecht is volgens het internationaal recht, waarbij onder meer verwezen wordt naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en het Hof van Justitie van de Europese Unie. Het Poolse ECR-Parlementslid Ryszard Legutko vroeg zelfs om de kwestie geheel van de plenaire agenda te schrappen.
De N-VA besloot uiteindelijk om het amendement van de EVP, en niet dat van de ECR, te steunen. Volgens Kanko ging het ECR-amendement te ver. “Stellen dat foetus vanaf het begin een persoon is, is impliciet zeggen dat abortus nooit kan”, klinkt het.
Ook de motie om de kwestie van de agenda te schrappen werd niet door de N-VA gesteund. “Binnen de ECR zijn we vrij om te stemmen. Ook al gaat dit thema niet over een EU-aangelegenheid, toch is het belangrijk om het debat te laten plaatsvinden”, zegt Kanko. “Ik wil nooit een debat over genitale verminking of verkrachting tegenhouden.”
