Maandenlang werd er in Zuid-Afrika gespeculeerd over het al dan niet plaatsvinden van een ontmoeting tussen de Amerikaanse president Trump en zijn Zuid-Afrikaanse evenknie. Door de banden van Pretoria met Rusland, China en Iran, en het dagvaarden van Israël door Zuid-Afrika voor het Internationaal Gerechtshof waren de betrekkingen immers verslechterd.
Tevens was er in de Verenigde Staten scherpe kritiek op Zuid-Afrika’s onteigeningswet. De ‘plaasmoorde’ brachten Trump ertoe Afrikaners een uitwijkplek in de VS aan te bieden. Twee kleine groepen gingen daar tot nu toe op in. Ramaphosa noemde hen steevast ‘lafaards’.
Onverwachte ontmoeting
Hoe dan ook bracht de impasse tussen beide landen de bekende Zuid-Afrikaanse zakenman Johann Rupert en het tennisidool Ernie Els – een kennis van Trump – ertoe een ontmoeting tussen beide staatshoofden te regelen.
Het groene licht daartoe kwam zo onverwacht dat minister van Landbouw (en voorzitter van de Democratische Alliantie) John Steenhuisen zich in allerijl naar de luchthaven van Kaapstad moest begeven. Hij was op een landbouwtentoonstelling in de provincie Vrystaat. Op de luchthaven wachtte zijn vrouw hem op met de nodige kledij om naar Washington door te vliegen. Ramaphosa zelf kwam met het presidentiële vliegtuig.
Witte kruisen in Oval Office
Was Ramaphosa van plan het in het Witte Huis over de handelsbetrekkingen te hebben, dan was dat buiten de waard – Trump – gerekend. Vrij vlug kwam de president van de VS met een video waarin de witte kruisen ter nagedachtenis van de vermoorde Boeren en Malema die alweer ‘Kill the Boer, kill the farmer’ stond te brallen, werden getoond.
Waarschijnlijk met in het achterhoofd dat de mening van een blanke politicus beter zou overkomen, gaf Ramaphosa onmiddellijk het woord aan Steenhuisen. Die verklaarde – net zoals het ANC – dat er in Zuid-Afrika van een echte genocide op Afrikaners geen sprake was. Hij plaatste de plaasmoorde als onderdeel van het grote misdaadprobleem in het land.
Tarievenoorlog en SEB
De handelsproblemen kwamen pas later aan bod. Niet alleen vreest men in Zuid-Afrika uit de Agoa-overeenkomst te worden gestoten, welke de uitvoer van Afrikaanse landen naar de VS bevordert. In het voorjaar zag Zuid-Afrika zich ook geconfronteerd met een nieuw Amerikaans invoertarief van wel 30 procent.
Intussen is de maatregel tot 9 juli opgeschort. Het is echter duidelijk dat bij de latere bilaterale onderhandelingen Amerika’s handelsbalans met het betrokken land de doorslag zal geven.
Vanzelfsprekend kwamen ook de op ras gebaseerde wetten van Pretoria ter sprake. Door de zogenoemde Swart Ekonomiese Bemagtiging moet in Zuid-Afrika steeds 30 procent van een bedrijf in handen zijn van de ‘historisch benadeelde groepen’. Dit was onder andere een struikelblok voor de invoer van Elon Musks Starlinkprogramma dat voor internettoegang in meer afgelegen gebieden kan zorgen. Maar er werd al gesuggereerd dat voor buitenlandse bedrijven een en ander kan worden geregeld.
Wereld keek toe
Uiteindelijk is er noch over de verlenging van Agoa, noch op de vraag of president Trump de G20-conferentie in november in Johannesburg zal bijwonen, een antwoord gekomen. Een tweede mogelijke ontmoeting op de G7-top in Canada – waar Ramaphosa was uitgenodigd – ging door het plotse vertrek van Trump niet door.
Intussen is de balans voor de Afrikaners eerder positief. Niet alleen nam de wereld via Trumps video kennis van wat er in Zuid-Afrika gebeurt. Volgens onafhankelijk commentator Tim du Plessis moest de Zuid-Afrikaanse afvaardiging Trump proberen te overtuigen dat er van een genocide geen sprake is. Daarbij moest ze uitvoerig open kaart spelen over de slechte veiligheidssituatie in het land.
