De voorstellen van Quinten Jacobs voor een nieuwe staatshervorming klinken verfrissend, maar zijn allerminst nieuw. Dat schrijft de Leuvense politicoloog Bart Maddens in een opiniestuk in De Tijd.
Meer homogene bevoegdheidspakketten, gezondheidszorg en arbeidsmarkt naar de deelstaten, splitsing van de personenbelasting: het zijn klassiekers uit de vijf resoluties van het Vlaams Parlement uit 1999. Net zoals de K3 Originals een dubbel publiek aantrekken, lijken deze Vlaamsgezinde hits uit de jaren 90 zowel de 26-jarige Jacobs als oudere generaties te inspireren. Maar is nostalgie genoeg om tot resultaat te komen, vraagt politicoloog Bart Maddens zich af in een opiniestuk in De Tijd.
De realiteit stemt hem alleszins niet zo vrolijk. Sinds de jaren 90 zijn er twee staatshervormingen geweest, en het resultaat is bedroevend. “De fiscale autonomie van de deelstaten blijft ondermaats, de bevoegdheidsverdeling is meer versnipperd dan ooit”, luidt Maddens’ harde conclusie.
Vooral de zesde staatshervorming resulteerde in “een hallucinant kluwen van halfslachtige bevoegdheidsoverdrachten”. Als de heldere voorstellen van Jacobs door de gehaktmolen van een zevende staatshervorming worden gehaald, krijgen we dan niet weer hetzelfde resultaat, of erger?
Van Rompuy-doctrine als uitweg
Die vrees verklaart waarom ook bij de Vlaams-nationalisten het animo niet zo groot lijkt. “De N-VA veegde haar communautaire eisen al twee keer onder de mat bij de regeringsvorming” en is vooral bang zichzelf uit de markt te prijzen als ze de communautaire lat te hoog legt, legt Maddens uit. Die vrees is niet onterecht: na de verkiezingen van vorig jaar had er “evengoed een klassieke tripartite of een Vivaldi-plus-regering” gevormd kunnen worden, “zonder de N-VA en zonder Vlaamse meerderheid”.
Daarom zou het volgens Maddens geen slecht idee zijn om een andere Vlaamsgezinde klassieker van lang geleden uit de kast te halen: de Van Rompuy-doctrine uit 2005. Herman Van Rompuy sprak toen historische woorden: “Bij de volgende regeringsonderhandelingen zal men niets bekomen, als niet alle Vlaamse partijen eensgezind zeggen: we treden alleen in een federale regering wanneer die essentiële punten van een staatshervorming worden goedgekeurd.”
Dat veronderstelt dat opnieuw een breed Vlaams front wordt gevormd. Als premier De Wever toch een institutionele hervorming moet voorbereiden, kan hij maar beter ook werk maken van die Vlaamsgezinde frontvorming, oordeelt Maddens. “Anders dreigen de voorstellen van Jacobs inderdaad ‘mooie lieve dromen’ te blijven”, besluit hij.
Meer van Bart Maddens
Sinds 2014 is de N-VA geen Vlaams-nationalistische partij meer. Daar geeft ze meer dan geregeld het bewijs van.
Sinds haar ontstaan heeft de NVA steeds geweigerd met het VB samen te werken. Leden die hiervoor pleiten werden zonder procedure buitengegooid, tegen haar eigen reglementen in (indien nodig op zondag morgen, is het niet Julien Borremans).
Met of zonder BdW, de leiding van NVA haat het VB en net zoals de VU waar ze erfgenaam van is zal ze nooit met het VB samenwerken. Nog liever als de kleinste partner in een coalitie met de andere elfjes dan met het VB.
Heel bijzonder dat de promotor van “wij zijn vragende partij voor niets”, nu het geweer van schouder verandert en pleit voor de Van Rompuy-doctrine.
Naar mijn bescheiden mening zijn beide desastreus in de huidige situatie: nu een gemeenschappelijk standpunt over fiscale autonomie verwachten onder de Vlaamse partijen blijft een utopie zolang de N(iet langer een)-VA niet bijdraait (en terug Vlaams wordt).
Tot mijn grote verbazing geeft Koen Geens (Doorbraak, VVB) nu interviews weg waarin hij uitdrukkelijk pleit voor fiscale autonomie en splitsing van de gezondheidszorg.
Hij legt dit zo uit: het federale int in de beide landsdelen 170 miljard belastingen (eigenlijk is dat 85 meer als we daar de sociale zekerheidsbijdragen bijtellen, dus 255 mia). Daarvan besteedt de federale overheid 140 miljard aan SZ (en past dus 55 mia bij), “doteert” ze 78 miljard aan de deelstaten, betaalt ze 11 miljard intresten op de staatsschuld en 8 miljard aan Europa. Er blijft dus nog geen 20 mia aan de federale vingers hangen voor de eigen uitgaven.
Laten we die (omgekeerde) Belzieke pyramide dus rechtzetten, zegt Geens: de gewesten innen hun eigen belastingen, betalen hun eigen SZ, intresten, EU-bijdrage en dragen samen 20 miljard af aan de federale overheid.
En wat gebeurt? Ipv deze terechte communautaire eis op tafel te leggen als alternatief, geeft OGL gemakkelijk toe: voor de beperking werklozen in de tijd een klein miljard OCMW-steun (waarvan 75 % voor wallobrux) en wegvallen BTW-hervorming 2 mia.
Gelet op het standpunt van Geens zijn er dus zeker mogelijkheden om tot een Vlaams front te komen met de top van de Vlaamse partijen (zonder Achteruit). Je merkt echter dat je daar in het federaal parlement nergens mee geraakt (nauwelijks 30% in zetels).
Op het Vlaamse niveau daarentegen betekent dat wel een solide meerderheid: (31+31+16) 78 zetels op 123 zetels of ruim 63%. We moeten dus het utopische denken verlaten dat de rechtzetting van de Belzieke pyramide zal kunnen bereikt worden via onderhandelingen op het federale niveau. Er zal buiten de lijnen moeten gekleurd worden en beroep moeten gedaan op het autonomie-streven van Vlaanderen, een begrip dat internationaal erkend is.
Vlaamse partijen moeten front vormen (sic). Laatste Belgenmop in de rij. Anno 2025 telt Vlaanderen nog één Vlaamse partij, in casu het Vlaams Belang. De rest zijn Nederlandstalige partijen met een Belgische en/of kosmopolitische agenda. Quid N-VA? Is het toeval dat de schaduwpremier van de partij Israëlische roots heeft? Het één verklaart het ander. Is het toeval dat ex-premier, Alexander De Croo, na zijn falen met Vivaldi nu internationaal een doorstart maakt? Bart De Wever is zeker niet minder ambitieus.