Is de MR een extreemrechtse partij? Die prangende vraag duikt de jongste tijd geregeld op in de Franstalige media. Georges-Louis Bouchez pleit voor een strenger migratiebeleid, wil meer veiligheid en ziet in de radicale Islam een bedreiging voor de scheiding tussen kerk en staat. Bovendien was er sprake van dat een aantal gewezen kandidaten van Chez Nous zouden overstappen naar de MR.
Redenen genoeg om luide alarmbellen te doen afgaan aan de Franstalige linkerzijde. Is de MR een extreemrechtse partij geworden? De vraag is niet zonder belang omdat er in de Franstalige pers een mediacordon is tegen ‘extreemrechts’. Mag Georges-Louis Bouchez nog wel geïnterviewd worden in kranten, of deelnemen aan debatten?
Het oordeel over zulke delicate zaken laat men best over aan objectieve wetenschappers, politicologen in dit geval. Maar hoe definieer je ‘extreemrechts’? Volgens de dominante strekking is die term enkel van toepassing op partijen die de democratie willen afschaffen en openlijk voorstander zijn van een autoritair regime. Daar heeft men Georges-Louis Bouchez alvast nog niet op kunnen betrappen. Maar dat geldt eigenlijk voor zo goed als alle partijen. De afschaffing van de democratie staat nu eenmaal niet in de programma’s van het Vlaams Belang, het RN in Frankrijk, het AfD in Duitsland of de PVV in Nederland. Nochtans worden die wel vaak ‘extreemrechts’ genoemd in de wetenschappelijke literatuur.
Bochtenwerk van politicologen
Hier moeten de politicologen zich in bochten beginnen te wringen. Dat die partijen niet openlijk tegen de democratie pleiten komt misschien omdat ze zich gematigder willen voordoen dan ze in werkelijkheid zijn. Het zijn wolven in schapenvacht, die de democratie enkel verdedigen als onderdeel van een de-diaboliseringsstrategie. En ook al willen ze misschien wel de verkiezingen behouden, ze gaan in tegen de rechten en vrijheden die het fundament zijn van de democratie.
Maar dan stelt zich weer een ander probleem. Die mensenrechten worden tegenwoordig zo verregaand geïnterpreteerd en opgerokken door activistische rechters dat bijna alle partijen ermee in botsing komen. Vind je het onhaalbaar om de uitstoot van broeikasgassen met 55 procent te doen dalen tegen 2030? Dan schend je het recht op leven. Wil je uitgeprocedeerde asielzoekers sneller uitwijzen? Dan ga je in tegen het verbod op foltering. Als het al dan niet respecteren van die mensenrechten het criterium is, dan worden ineens heel veel partijen ‘extreemrechts’.
De meeste politieke wetenschappers zijn links tot uiterst-links
Creatieve oplossing
François Debras, politicoloog aan de Universiteit van Luik, bedacht een creatieve oplossing. Hij stapt af van het zwart-wit onderscheid tussen ‘democratische’ en ‘extreemrechtse’ partijen. Zo komt hij tot een Salomonsoordeel over de MR: dat is geen extreemrechtse partij, maar wel een partij met extreemrechtse elementen: “Politici, vertogen of voorstellen die als extreemrechts beschouwd kunnen worden zijn binnengedrongen in de partij. De voorzitter van de MR heeft zich in het verleden inderdaad schuldig gemaakt aan uitingen die als haatspraak kunnen worden beschouwd en juridisch gezien als extremistisch moeten worden gekwalificeerd”, verklaarde hij vorige maand op de RTBF radio.
Die wetenschappelijke inzichten zijn koren op de molen van Paul Magnette. Hij verwees ernaar in een interview met Le Soir (4 oktober). Extreemrechts is zich aan het organiseren binnen de MR, verklaarde hij. Hij riep de Franstalige partijvoorzitters samen voor crisisoverleg over deze zorgwekkende evolutie.
De strategie van Magnette is duidelijk. Het rechtse politieke profiel van de MR wordt verdacht gemaakt en gecriminaliseerd. Wie inzake migratie standpunten inneemt die te ver afwijken van zijn eigen standpunt, wordt door de PS-voorzitter buiten de democratie geplaatst. Hij wil de bandbreedte van het democratische debat inperken tot het centrum en alles links daarvan.
In wezen betekent extreem: te ver verwijderd van mijn eigen standpunt
Goed versus kwaad
Nog kwalijker is dat politicologen hem de munitie leveren om dat te doen, onder het mom van een ‘wetenschappelijke’ analyse. Maar nieuw is dat natuurlijk niet. Politieke wetenschappers kunnen al geruime tijd moeilijk aan de verleiding weerstaan om de wereld in te delen in goeden en slechten.
De creativiteit waarmee men steeds maar nieuwe ‘wetenschappelijke’ termen bedenkt voor de slechteriken kent werkelijk geen grenzen. Die zijn extreemrechts, autoritaristisch, nativistisch, tribalistisch, etnocentristisch, cultureel-racistisch, rechtspopulistisch enzovoort. Het is een lachwekkend kluwen van concepten waar een kat zijn jongen niet meer in terugvindt. Het lijstje groeit overigens gestaag aan. Op die manier krijgen we een steeds beter zicht op de ‘ware aard’ van de partijen in kwestie.
Of eerder op de persoonlijke overtuiging van de onderzoekers? Want al de termen uit dit indrukwekkende arsenaal hebben natuurlijk met elkaar gemeen dat ze erg suggestief en pejoratief zijn. De concepten lijken vooral bedacht om de eigen aversie voor de betrokken partijen te overgieten met een wetenschappelijk sausje.
Al te veel politicologen schrijven over extreemrechts zoals oncologen over kanker
Onwetenschappelijke term
Dat is het meest het geval met de term ‘extreemrechts’. In mijn ogen is deze term intrinsiek onwetenschappelijk omdat die per definitie subjectief is. Nu ik erover nadenk vind ik de MR zelf ook wel ‘extreemrechts’. Het is een rechtse partij die een extreem standpunt inneemt inzake communautaire kwesties. Met zijn pleidooi voor een terugkeer naar het unitaire België staat Georges-Louis Bouchez mijlenver van mijn standpunt. Vanuit mijn perspectief bekeken is het dus een extremistische partij.
In wezen betekent ‘extreem’: te ver verwijderd van mijn eigen standpunt. Dat politicologen zo kwistig omspringen met de term extreemrechts om conservatieve partijen te omschrijven zegt vooral veel over hun eigen visie. De meeste politieke wetenschappers zijn links tot uiterst-links. Bekeken vanuit hun perspectief is alles rechts van het centrum al snel ‘extreem’, dit wil zeggen zeer ver van hun eigen zienswijze verwijderd. In teksten die geacht worden objectief te zijn is het gebruik van de term ‘extreemrechts’ dan ook uit den boze.
Je zou ze niet te eten willen geven, alle politicologen die vandaag onderzoek doen naar ‘rechtsextremisme’ of ‘rechtspopulisme’. Op zich is het natuurlijk legitiem en relevant om te onderzoeken hoe het komt dat rechtse of conservatieve partijen in veel landen de wind in de zeilen hebben. Al te vaak ontaardt dit echter in het verdacht maken en criminaliseren van partijen met een ideologisch profiel dat de onderzoekers niet zint.
Als een politieke partij stemmen wint met een anti-migratiestandpunt en daardoor ook andere partijen naar rechts trekt, dan is dat helemaal geen ‘gevaar’ voor de democratie. Het wijst integendeel op een gezonde vraag- en aanboddynamiek, waarbij de partijen zich aanpassen aan een meer migratie-kritische publieke opinie. Net het problematiseren daarvan is ondemocratisch en, wat mij betreft, ‘extreem’.
Al te veel politicologen schrijven over ‘extreemrechts’ zoals oncologen over kanker. Sommige patiënten worden meteen als terminaal afgeschreven. Bij andere schijnbaar gezonde patiënten onderzoekt men of er toch geen kwaadaardige cellen in het lichaam zitten. Zo werd het weefsel van de MR onder de microscoop gelegd, en wat blijkt? De MR is wel degelijk aangetast. Er werden ‘extreemrechtse’ elementen gevonden. Hoe erg is dat! Maar wat een geluk dat de wetenschappers van de Luikse universiteit dit in een vroegtijdig stadium hebben kunnen detecteren.
