Stad Brussel gaat rattenplaag aanpakken… met werkgroep

In het juli-augustusnummer van Brusseleir, het informatieblad van de stad Brussel, stond een bijzonder artikel met de titel “meer ratten vergen meer maatregelen”. Ondertussen is de officiële uitleg aan de loketten en op de website nochtans steeds dat er geen toename van ratten is.

De inleiding luidde: “De Stad wil de toename van de rattenpopulatie indijken. Daarom rolt ze op verschillende fronten een actieplan uit en stelt ze haar diensten gratis beschikbaar voor inwoners en handelaars.” Er komt een stedelijke werkgroep en een gewestelijke taskforce om de rattenplaag te onderzoeken. Dat is nodig, want het aantal klachten neemt toe. In 2024 kwamen bij het Gewest 38 procent meer meldingen van rattenproblemen binnen uit de 19 Brusselse gemeenten.

Meer, minder of niet geteld

Op de website van dezelfde Stad Brussel staat onder de hoofding ‘Dierenwelzijn’ dan weer letterlijk het volgende: “Neemt het aantal ratten in Brussel toe? Nee, hoewel ze soms zichtbaarder kunnen zijn, is het op dit moment niet mogelijk te bevestigen dat hun populatie in Brussel toeneemt.” Die zeer tegenstrijdige bewering wordt gevolgd door de mededeling: “Het Brussels Hoofdstedelijk Gewest voert geen systematische en regelmatige tellingen uit die het mogelijk maken om de populatie op lange termijn te volgen.”

De groter wordende zichtbaarheid, bijvoorbeeld in de buurt van het Noordstation, wijt de stad aan een aantal factoren die ervoor zorgen dat ratten uit de riolen komen. Dat het aantal klachten over ratten toeneemt, betekent volgens de stad niet dat er meer zijn. Tellingen zouden onbetrouwbaar zijn “door de invloed van omstandigheden en lokale factoren”, volgens de website. “Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat de klachten van bewoners niet altijd een werkelijke toename van de rattenpopulatie weerspiegelen. Ze kunnen eerder duiden op een grotere zichtbaarheid of een gevoel van afkeer ten opzichte van dit dier.”

Omdat ratten ‘s avonds met tientallen over de perrons lopen en in de aanpalende straten zeer zichtbaar zijn na valavond, kijken sommigen naar de NMBS. De NMBS vertelde dat het effectief over een preventieprogramma beschikt om de aanwezigheid van ratten te bestrijden. “Daarvoor werkt NMBS samen met een externe gespecialiseerde firma die op regelmatige basis preventieve maatregelen doorvoert. Dat is, net zoals in de andere grote(re) stations, ook het geval voor Brussel-Noord. De frequentie van die maatregelen wordt opgevoerd indien nodig.”

80 ratten per hectare

Bij de recente ingrepen in 2025 bleek dat rond de treinstations Zuid en Noord, de parken Josaphat en Elisabeth en de gemeenten Molenbeek en Anderlecht de dichtheid van ratten opgelopen was tot 80 ratten per hectare. De gegeven uitleg van twee volle pagina’s in Brusseleir is op zijn minst verrassend te noemen. De aanwezigheid van ratten blijkt volgens de publicatie een positieve zaak omdat ze bijdragen tot de werking van het ecosysteem. Er volgt echter een ‘maar’: “Een teveel van deze knaagdieren heeft negatieve gevolgen op het dagelijkse leven.”

Volgens cijfers van de Brusselse schepen van Openbare Netheid Anas Ben Abdelmoumen (PS) vond de helft van deze acties plaats in Laken. De schepen kreeg enorm veel foto’s en video’s van bewoners en besloot van de bestrijding werk te maken.

Werkgroep

Zoals meestal bij een acuut probleem, richtte de overheid een werkgroep op: “Aangezien we de verantwoordelijkheid delen met andere openbare instellingen, besloten we een werkgroep ‘rattenbestrijding’ op te starten met onder meer de Haven van Brussel, de Lakense Haard en Net Brussel, om goede werkmethoden uit te wisselen.” Dus haven, sociale woningmaatschappij en huisvuilophalingen.

Op gewestelijk niveau houdt drinkwatermaatschappij Vivaqua twee keer per jaar rattenbestrijdingsacties in de riolen. Sinds juni is ook de uittredende regering van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest wakker geschoten. Het Gewest zette een ‘taskforce’ op die een budget kreeg van 2,1 miljoen euro voor 2025. Ratten zijn volgens uittredend minister Alain Maron ziekteverwekkers, terwijl dat op de websites van zowel de Stad Brussel als van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest dit ontkend wordt.

De groene minister voerde zelfs een loket in voor de rattenplaag en startte eveneens een samenwerking met de Brusselse universiteiten VUB en ULB. Een opvallend verschil met de Parijse burgemeester, die vorig jaar zei dat Parijzenaren maar moeten leren samenleven met ratten. De Stad Brussel benadrukt wel dat “op lange termijn alleen preventie resultaten oplevert, door de toegang tot voedsel, water en schuilplaatsen te beperken”.

Dat neemt niet weg dat beleid mee de rattenplaag veroorzaakte. Door de Natuurverordening van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is het voor bedrijven en particulieren zelfs verboden om rattenvergif te gebruiken. “Dit verbod geldt voor alle zoogdieren, of ze nu beschermd zijn of niet.” Bedrijven die ratten bestrijden op het grondgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, moeten een uitzondering hierop aanvragen. De regelgeving betreft “biociden” waaronder rattenvergif, pesticiden en onkruidverdelger, werd onder Maron zeer strikt toegepast omwille van biodiversiteit in de “groene ruimten”. Maron voerde zelfs een “gewestelijk programma voor pesticidenreductie 2023-2027” in.

Naast de Natuurverordening in Brussel is er blijkbaar ook een ander wettelijk kader volgens de Stad Brussel: “Artikel 15 van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn van dieren stelt dat een gewerveld dier alleen mag worden gedood door een gekwalificeerde persoon, met de minst pijnlijke methode, meestal onder verdoving of bedwelming, tenzij in gevallen van nood of overmacht.” Een opmerkelijke mededeling in een Gewest waar onverdoofd slachten al jaren een politiek breekpunt blijkt te zijn voor de PS. Zelfs Ecolo liet in 2024 de Brusselse code voor dierenwelzijn stemmen zonder amendementen over het onverdoofd slachten.