Algerijnse onafhankelijkheid blijft na 60 jaar een open wonde: “Macron blaast warm en koud tegelijkertijd”

Algerije is vandaag 60 jaar onafhankelijk. Na een gewelddadige oorlog werd het Noord-Afrikaanse land op 5 juli 1962 onafhankelijk. Een grote groep Fransen moesten toen gedwongen verhuizen/vluchten uit Algerije. De scheiding veroorzaakte dan ook diepe wonden die tot op vandaag blijven bestaan.

De dag van onafhankelijkheid, 5 juli, is voor veel Fransen een traumatische datum. Want naast het verlies van Algerije, dat ze altijd zagen als deel van het land en niet als een kolonie, vonden er ook verschrikkelijke wreedheden plaats. Op die dag in 1962 werden er 700 mensen gedood tijdens een heuse ‘jacht op Europeanen’. Het is onduidelijk in welke mate dit gepland was. De aandacht voor dit bloedbad is klein tot onbestaande.

Nochtans zijn heel wat Fransen erfgenaam van die gebeurtenissen. Frankrijk kent maar liefst 7 miljoen mensen die afstammeling zijn van betrokkenen in de Algerijnse oorlog. Een erkenning van deze gebeurtenissen kwam er nooit. We vroegen aan Frankrijkkenner Alain Mouton hoe men bij onze zuiderburen kijkt naar de zestigste onafhankelijkheidsverklaring van Algerije. Eerder dit jaar publiceerde Mouton een boek waarin hij de ziel van de Fransen probeert bloot te leggen.

Hoe is de band tussen Frankrijk en Algerije vandaag?

“Die is nog altijd zeer gespannen. Elke keer er diplomatieke betrekkingen zijn of er een presidentieel bezoek is van het ene land naar het andere, dan komt de oorlog naar boven. Algerije vindt dat Frankrijk zich moet excuseren. Frankrijk erkent dat er fouten gemaakt zijn, maar wil zich niet excuseren. Macron zelf brengt gemengde signalen. De ene keer heeft hij het over misdaden tegen de menselijkheid, de andere keer zegt hij dat hij toen niet eens geboren was.”

“Maar het gaat verder dan dat. Zo weigerde Algerije enkele maanden geleden Franse militaire vluchten in het eigen luchtruim. Die vluchten waren nodig om de problemen in Mali het hoofd te bieden. De ernst van dergelijke geschillen toont aan hoe alles blijft doorwegen. Zelfs bij de gewone mensen. Zo zien we bij voetbalwedstrijden tussen de nationale ploegen van Frankrijk en Algerije dat het stadion dan vol zit met Fransen van Algerijnse afkomst die het Franse team en de Marseillaise stevig uitfluiten. Dat was een probleem waar Eric Zemmour op door ging. Hij vond dat mensen die geen Fransman willen zijn terug naar hun eigen land moeten. Le Pen zwijgt daar wat meer over. Maar voor velen aan de rechterzijde is het een bewijs dat de assimilatie niet gelukt is en de integratie van de Franse waarden is achtergebleven.”

Hoe zijn de economische banden, nu Rusland een probleem vormt?

“Op zich valt dat nog mee, aangezien Frankrijk zich vooral focust op kernenergie. Maar Algerije heeft veel gas. Het kan dus interessant zijn om daar de banden aan te halen, maar dat zou vooral de spanningen doen oplopen. Bovendien probeerde Frankrijk in het verleden zich net vast te klampen aan de gebieden waar de grondstoffen zaten, dus ook dat ligt gevoelig.”

In ‘les passions douloureuses’ kwam historicus Benjamin Stora vorig jaar met enkele aanbevelingen tot verzoening. Is daar gehoor aan gegeven?

“Niet echt. Vanuit de hoek van historici wil men de periode natuurlijk onderzoeken langs alle kanten van het conflict. Er zijn verhalen van martelingen, maar die waren het product van aanslagen. Er zijn veel mensen gedood in de strijd, denk maar aan de vele Europanen in Oran op 5 juli. Een andere groep zijn dan weer de Harki’s. Dat zijn Algerijnen die voor de Fransen werkten. Zij zijn ook vervolgd geweest bij de onafhankelijkheid. Men zag ze er niet meer als echte Algerijnen en ze zijn moeten vluchten in 1962. Maar Frankrijk ontving die mensen ook niet bepaald met open armen. Daar zag men hen dan weer niet als echte Fransen. Het waren tweederangsburgers en ze leefden zelfs een tijdlang in kampen. Verzoening vereist dat ook verhalen zoals deze onderzocht worden.”

Macron had beloofd om Franse fouten te erkennen ten aanzien van de Algerijnse gemeenschap, maar ook om de armoede, werkloosheid en het islamisme aan te pakken. Is hij geslaagd in zijn opzet?

“Macron maakte in deze loze beloftes. Zoals gezegd, rond Algerije blaast hij warm en koud tegelijkertijd. Er is gewoon geen duidelijke lijn te trekken in wat hij zegt of wil.”

Hoe staat een figuur zoals Mélenchon tegenover de problematiek?

“Bij hem moet je de zaken breder bekijken. Hij is zelfs een tegenstander van het Franse model van assimilatie en integratie. Hij propageert wat men in Frankrijk het islamo-gauchisme van radicaal-links noemt. Daarbij mikt extreemlinks op een nieuw electoraat. Ze pleiten dan voor hoofddoeken op school en voor ambtenaren. Zaken die in Frankrijk verboden zijn onder de laïcité. Het betreft dan een breder debat rond de islam.”

Frankrijk had een sterke rechtse vleugel in het leger, de OAS, die wel heel erg ver ging. Heeft die beweging nog een erfenis?

“Dat was inderdaad een zeer sterke vleugel. Tot in de jaren ’80 pleegden ze zelfs nog aanslagen als verzet tegen de onafhankelijkheid van Algerije. De OAS had vertakkingen tot in België. De figuren van de beweging verbonden zich voornamelijk met het Front National van Jean-Marie Le Pen. Dat was toen nog een minuscule partij en in die periode trok het de misnoegde militairen aan. Intussen is het Front National enorm geëvolueerd tot het Rassemblement National van vandaag. Het is een andere partij geworden. Wat we wel nog zien is dat er veel afstammelingen van de Pied-Noirs, de Europanen uit Algerije, in het zuiden van Frankrijk wonen en her Rassemblement National er zeer populair is.”

“In het leger zelf zijn er geen sporen meer van de OAS. In de jaren ’60 was er nog een poging tot een putsch, die is mislukt. De militairen werden veroordeeld maar kregen later amnestie. Sindsdien is alles rustig.”