Het gaat niet goed met de economie van het Verenigd Koninkrijk. De inflatie blijft erg hoog en een recessie dreigt. De Bank of England (BoE) verhoogde de rente al fors eerder deze maand waardoor onder meer de woonleningen een stuk duurder uitvallen. Prognoses geven aan dat de problemen een tijdje kunnen aanslepen en het BBP met maar liefst 2,1 procent zal dalen. Goldman Sacht waarschuwt nu zelfs voor een inflatiepiek van 22 procent.
Britse kranten spreken van ‘The big squeeze’ naar aanleiding van de voorspelde langdurige recessie en een inflatie die het hoogste niveau haalt sinds 1980. Het land staat er slechter voor dan de EU of de VS. De zaken staan er zo slecht voor dat men een schuldige zoekt bij de Bank of England, die niet tijdig zou hebben ingegrepen. Gouverneur Andrew Bailey wees naar ‘de acties van Rusland’ die aan de basis van de economische crisis zouden liggen. De Bank verhoogde eerder de rente met 0,5 procentpunt tot 1,75. Volgens critici gebeurt die verhoging te laat, maar Bailey beweert dat het anders het herstel van de pandemie zou hebben tenietgedaan.
Beroepsbevolking gekrompen
Experten menen dat de rentestijging eerder had moeten beginnen en ze nu tegen het einde van dit jaar tot 4 procent zouden kunnen oplopen, wat mogelijk nog steeds niet voldoende is. Bank of England gouverner Andrew Bailey vertelde begin augustus aan BBC 4 dat de aandacht vooral naar de hoge inflatie gaat. Hij verdedigde zich met te wijzen op een binnenlandse schok en dat de beroepsbevolking is gekrompen. Op de stelling dat de rente vroeger moest worden verhoogt, reageerde hij dat eerder niemand het monetaire beleid wilde verkrappen onder Covid en de context van de arbeidsmarkt.
De Britse inflatie – het tempo waarmee de prijzen stijgen – ligt momenteel op boven de 10 procent, het hoogste niveau in meer dan 40 jaar. Maar de BoE waarschuwde voor een piek van 13 procent en dat ze gedurende een groot deel van volgend jaar op “zeer hoge niveaus” zou kunnen blijven, voordat het uiteindelijk weer zakt richting 2 procent. Goldman Sachs doet daar nu een serieuze schep bij en spreekt van 22,4 procent inflatie. De belangrijkste reden voor hoge inflatie en lage groei is de stijgende energierekening, gedreven door de Russische invasie van Oekraïne en de groene agenda. Hierdoor stijgen de prijzen voor zowel brandstof als voedsel voor de gezinnen. Door de renteverhoging stijgen ook de kosten van het afbetalen van de woning.
Grootste krimp sinds 2008
Dit zou de grootste krimp zijn in de economie sinds 2008, toen het banksysteem stevig dooreen werd geschud. Dat zijn verontrustende cijfers maar Philippe Gijsels, Chief Strategy Officer bij BNP Paribas Fortis, wijst er op dat de Bank of England een zeer gerespecteerde instelling is die al eeuwen meegaat. Hun beslissingen zijn doorgaans zeer goed afgewogen. Toche krijgen ze kritiek dat ze te weinig hebben gedaan. Volgens Gijsels zijn er wel verzachtende omstandigheden, met covid, de Brexit en de krimp in de arbeidsmarkt. Bovendien is het mandaat van de Bank of England enkel zorgen voor prijsstabiliteit, waardoor je hen niet te veel verwijten kan maken op andere economische fronten. De Amerikaanse centrale bank heeft bijvoorbeeld een bredere opdracht en moet ook rekening houden met de werkgelegenheid. Maar een inflatie die dreigt te klimmen naar 13 of zelfs 22 procent is natuurlijk ook ver van het doel van 2 procent. De BoE voerde al enkele renteverhogingen door, met begin augustus zelfs de hoogste in 25 jaar.
“De centrale bank moet met veel rekening houden, en als gevolg van de vele gebeurtenissen kwam er ook een schok in de aanvoer, een supply shock.” Grondstoffen zijn schaars en duur geworden, al zakten ze de laatste tijd wel wat. De centrale banken, en niet enkel de Engelse, zit zo met een dubbel probleem. Men wil de economie afkoelen, denk aan de krapte op de arbeidsmarkt, maar er is ook een recessie aan het ontwikkelen met hoge inflatie. Als men nu de vraag afremt, dan zou de prijs moeten zakken, maar tegelijk zou gans de economie afremmen.
Het is bovendien ook een erg troebele periode, door externe omstandigheden met coronalockdowns en militaire spanningen. En zelfs zonder die zaken was het al een moeilijke evenwichtsoefening tussen economische bewegingen en inflatie. Daarom aarzelen centrale banken. “Agressief de rente verhogen is niet per se de remedie”, aldus Gijsels. “Veel economisten en academici hebben elk hun eigen antwoord, maar er is simpelweg geen pasklaar antwoord. Twee belangrijke variabelen, economische groei en inflatie, lopen verkeerde de kant uit. Maar voor de ECB is het nog moeilijker, want als je de rente te hard verhoogt in de eurozone, dan stijgt de spanning in de Zuiderse landen.”
Werknemers krijgen meer macht
Volgens Gijsels staan de VS er het relatiefst makkelijkst voor. De rente werd er al verhoogd, wat de economie wat pijn deed, maar ondertussen kwam er herstel. Ze hebben er ook diepe kapitaalmarkten én ze zijn de reservemuit van de wereld. Maar ook daar is de onzekerheid hoog. De huurgelden stijgen en de arbeidsmarkt reageert. Er is een grote jobcreatie maar ook looninflatie, die blijft plakken: “De mensen verwachten hogere kosten, dus iedereen onderhandelt voor hogere lonen en duurdere prijzen.” Gijsels wijst er op dat het voor het eerst sinds de jaren ’70 is dat de inflatie zo hoog is. Er was de laatste decennia lang weinig inflatie. Hij stelt ook vast dat ondanks de ontwikkelingen van de laatste jaren, met de zogenaamde ‘amazonisering’ en flexijobs, waarbij de macht lag bij de werkgevers en de werknemers weinig marge hadden, de zaken nu lijken te veranderen. “Werknemers hebben veel meer onderhandelingsmacht, op sommige plaatsen bekwamen ze recent zelfs loonsverhogingen van 14 procent. Dit zijn mogelijk de gevolgen van de vergrijzing, waardoor de arbeidspoule kleiner wordt. Zeker ongeschoolde arbeiders zien hun lonen stijgen, ondanks de inflatie.”
“Omgekeerd zijn de verliezers zij met kapitaal. Millennials die werken hebben nu een betere onderhandelingspositie dan de babyboomers”, stelt Gijsels vast. “Maatschappelijk zal de ongelijkheid eerder afnemen dan toenemen. Maar de mensen die beter af zijn zullen het niet zo ervaren, al was het maar door de duurdere prijzen.” Over hoe we uit de economische krimp moeten raken bestaat er meer onzekerheid. Na de jaren ’70 brak er een periode van neoliberalisme, waarbij er harde renteverhogingen kwamen, maar ook supply side economics, onder de leiding van figuren zoals Thatcher en Reagan. Ook was er marge voor groei met de val van de muur. Nu is de situatie helemaal anders. Waar men kiest voor vergroening. De Chief Strategy Officer van de BNP Parisbas Fortis geeft aan dat zijn bank ook een groenere wereld wil, maar dat kost natuurlijk ook geld. De energieprijzen zijn gestegen door weg te gaan van kolen en kernenergie. De keuze voor Russisch gas blijkt duur, want Europa is afhankelijk en kwetsbaar gebleken.
Wat moeten we doen?
Hoewel de problemen nu het zwaarst lijken in België, lijkt ook Europa een gelijkaardig lot beschoren, en dus het kleine België met zijn open economie ook. Op de grote gebeurtenissen heeft België niet echt invloed en moet het vooral volgen. De raad die Gijsels geeft aan de burgers is eerder filosofisch. “In tijden van inflatie moet je investeren in jezelf. Opleidingen zullen meer waard worden. Je capaciteiten doen toenemen, je kennis en kunde versterken. Beleggingsmatig weten we dat cash zeer onaantrekkelijk is, het is beter om kapitaal in reeële activa om te zetten, door te investeren in bedrijven, aandelen, vastgoed, grondstoffen, kunst, wijn, en dergelijke zaken. Natuurlijk zullen ook daarop correcties komen, maar mensen moeten goed beseffen dat monetaire ontwaarding van 5% per jaar betekent dat je geld over 10 jaar de helft waard is.”
