De Koninklijke Schenking is een zelfstandige, openbare instelling met rechtspersoonlijkheid. Ze is financieel onafhankelijk, staat in voor haar eigen inkomsten en uitgaven en beheert haar eigen activa en personeel.
Ter gelegenheid van zijn 65ste verjaardag besloot koning Leopold II om de bezittingen, die hij door de jaren had verworven en die bijdroegen tot de schoonheid van het land, aan de staat te schenken. Op 9 april 1900 maakte hij zijn beslissing schriftelijk over aan de regering, die de schenking goed drie jaar later, bij wet van 31 december 1903, aanvaardde.
Nadien werden nog een aantal eigendommen toegevoegd aan het patrimonium via het ‘Verdrag tot afstand van de Onafhankelijke Congostaat aan België’ in 1907 en 1908.
Gronden, kastelen en drie voorwaarden
De Schenking beheert onder meer de talrijke gronden, kastelen en andere gebouwen die koning Leopold II schonk. Leopold II stelde hierbij drie beperkende voorwaarden:
- een aantal van die gronden en gebouwen mocht nooit worden vervreemd;
- sommige kastelen en terreinen moesten hun oorspronkelijke functie en uitzicht bewaren;
- een deel moest ter beschikking staan van zijn troonopvolgers.
Door deze constructie was de koning ontheven van het betalen van successierechten op alle eigendommen die hij schonk, terwijl de troonopvolgers ze nog verder konden gebruiken om te wonen, als buitenverblijf aan zee of om te jagen.
In theorie zelfbedruipend
Tot 1929 was het voor niemand een probleem dat de Koninklijke Schenking veel geld kostte aan de staat, aangezien niemand er echt een duidelijk zicht op had. De kosten waren verspreid over verschillende ministeries en over de inkomsten werd nog geen boekhouding bijgehouden. Gaandeweg werd de Schenking afhankelijk van jaarlijkse geldstromen van verschillende overheden.
Dat veranderde via een Koninklijk Besluit van 1930, dat van de Koninklijke Schenking een ‘zelfstandige openbare instelling’ maakte. De Schenking moest financieel volledig zelfbedruipend zijn. Het Koninklijk Besluit stelde in artikel 1: ‘Deze instelling moet al hare uitgaven bestrijden met de middelen waarover zij beschikt, zonder lasten voor de Openbare Schatkist.’
Biologische activa en hoge kosten
Die Schenking heeft deze week de financiële staten voor boekjaar 2022 gepubliceerd. Dat jaar was niet goed, met een verlies van liefst 5,4 miljoen euro.
De verklaring is een ‘wijziging van de reële waarde van de biologische activa’ (lees: een vermindering van een paar miljoen euro) en hoge uitzonderlijke kosten in dat boekjaar. Details zijn er niet. In 2021 werd er nog winst gemaakt door de Schenking.
Biologische activa kunnen bijvoorbeeld gewassen zijn. Het gaat dan om de waarde van alle gewassen die nog niet zijn geoogst (meerjarige teelten en gewassen op stam). De Schenking beschikt over landbouwgronden en bossen.
