De laatste militaire charge met paarden in West-Europa vond plaats aan de Burkel, op de grens van Maldegem en Oedelem. Tegen het einde van de Eerste Wereldoorlog, op 19 oktober 1918 voerde het Belgisch leger er een aanval uit op terugtrekkende Duitse troepen. Graaf Francis de Meeus (correcter: de Meeûs) sneuvelde tijdens de slag en gaf later zijn naam aan de laan waar zijn herdenkingsmonument staat.
De cavalerie, de naam voor de militaire eenheid die te paard ten strijde trekt, kreeg tijdens de Eerste Wereldoorlog vooral een passieve rol toebedeeld. “In de loopgravenoorlog van 14-18 kon de ruiterij zich weinig nuttig maken. Er gingen er zelfs stemmen op om deze eenheid af te schaffen en volledig om te vormen naar een infanterie-eenheid, maar op aandringen van koning Albert I bleef de divisie wel bestaan. Pas in de tweede fase van het Bevrijdingsoffensief, in het najaar van 1918 werd de cavalerie weer bij de gevechten ingezet”, vertellen historici Hannelore Decoodt en Gudrun Van Branden in de kranten van Mediahuis.
Slag van Burkel
Een van die gevechten is de slag van Burkel, een buurtschap in het zuidwesten van Maldegem. Het Duitse leger was zich terug aan het trekken richting Eeklo, en de Belgische cavaleriedivisie, die twee kolommen vormde, kreeg op 19 oktober het bevel de vijandige troepen te achtervolgen. “De ruiters van de tweede groep rukten op met getrokken sabel, voorafgegaan door twee mitrailleurs op wagens”, aldus Decoodt en Van Branden nog bij Mediahuis. “Vooraleer de aanval in te zetten – ter hoogte van de hoeve Grote Burkel – defileerden ze voorbij de standaard, terwijl ‘Vive le roi’ meermaals zou weerklinken.”
“De eerste lijn werd vrij gemakkelijk voorbijgestoken, zonder grote verliezen. 200 meter verder, aan de westelijke rand van Burkel, bleek de vijand echter nog een tweede lijn met mitrailleurs te bezetten. De banden van de eerste mitrailleurauto van de Belgen werden doorzeefd door kogels en de wagen blokkeerde de weg. De ruiters en paarden die volgden, vielen eveneens ten prooi aan de Duitse kogels en maakten de versperring nog groter, waardoor de twee eskadrons niet verder konden.”
“Op bevel van majoor Victor Van Strydonck werd afgestegen, om te voet verder op te rukken. Generaal Buffin rapporteerde die avond aan generaal Lemercier dat de groep de tweede Duitse verdedigingslijn jammer genoeg niet kon overschrijden, ondanks versterkingen. De cavaleriedivisie kreeg bij Burkel zeven doden, 15 gewonden en een vermiste te betreuren.”
Francis de Meeûs
Kapitein-commandant en graaf Francis de Meeus (1867-1918) had zich spontaan aangediend om deel te nemen aan die aanval en is een van de gesneuvelden. “Waarschijnlijk wou hij tijdens de aanval de mitrailleurauto’s aanmanen om sneller te rijden, waardoor hij op kop van de ruiters kwam en er dodelijk getroffen werd door Duits mitrailleurvuur”, denken de historici.
Zijn broer is graaf André de Meeûs d’Argenteuil (1879-1972), generaal cavalerie, Grootofficier van de Koning en Grootmeester van de Huishouding van Koningin Elisabeth van België. Hij kreeg het Groot Cordon van de Leopoldsorde voor zijn diensten aan de dynastie.
Gedenkteken
In 1931 werd een gedenkteken opgericht aan de Burkel, ter nagedachtenis aan de slag en de gesneuvelde graaf. Het was een initiatief van de zoon van de graaf, die monnik is in de Sint-Andriesabdij. Die laatste zou overigens ook een rol spelen in de Tweede Wereldoorlog.
Later zou ook de straat aan het monument omgedoopt worden tot Francis de Meeuslaan. “Het gedenkteken werd ingezegend onder massale belangstelling en in aanwezigheid van talrijke hoge officieren, de Maldegemse oud-strijdersbond en vele andere verenigingen.”
“De inhuldiging vond echter plaats in een periode van politieke beroering in Vlaanderen. Ook te Maldegem heerste er een tijdgeest van antimilitarisme. Deze gevoelens waren destijds te lezen in opschriften op verschillende woningen. De redevoeringen in het Frans van de burgemeester en van generaal van Strydonck tijdens de inhuldiging zorgden voor gemor in het publiek”, besluiten Decoodt en Van Branden bij Mediahuis.
Dat zal ons tricolore worst wezen !
Het waren andere tijden Dirk. Het verleden was wat het was. De toekomst is belangrijker.