De burgers van de Europese Unie moeten zich veel beter voorbereiden op grote risico’s zoals klimaatverandering en geopolitieke conflicten, of toch als we het rapport “Preparing Europe for a more dangerous world”, opgesteld in opdracht van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen, mogen geloven. Alarmisme van de bovenste plank of een gegronde zorg?
Het rapport schetst een somber beeld: de Europese Unie is slecht voorbereid op grote risico’s zoals klimaatverandering, oorlogen en hybride-aanvallen. De aanbevelingen zijn ambitieus, van het aanleggen van strategische voorraden tot een EU-breed anti-sabotagenetwerk. Maar hoe waardevol dit ook kan zijn, het rapport mist één fundamenteel punt: de voorgestelde maatregelen blijven steken in technocratische oplossingen en onderschatten de sociale, politieke en culturele complexiteit van Europa.
Europa is geen monolitische entiteit
Een belangrijke pijler van het rapport is dat Europese burgers meer crisisbewust moeten worden, met Finland als lichtend voorbeeld. De Finse aanpak, geworteld in een geschiedenis van oorlog en zelfredzaamheid, wordt gepresenteerd als dé blauwdruk. Maar hier wringt de schoen. De EU is een mozaïek van landen met uiteenlopende culturen, historische ervaringen en politieke systemen. Wat in Finland werkt, laat zich niet zomaar kopiëren naar Zuid-Europa, waar minder vertrouwen in overheidsinstanties en collectieve aanpakken bestaat. Bovendien blijft de vraag hoe je miljoenen Europeanen praktisch en mentaal kunt mobiliseren zonder paniek of weerstand te veroorzaken.
Het idee dat crisisbewustzijn simpelweg met onderwijs en communicatie kan worden ingevoerd, negeert eveneens dat het vertrouwen in overheden in grote delen van Europa afneemt. Hoe overtuig je burgers om zich voor te bereiden als ze twijfelen aan de doeltreffendheid van beleidsmakers?
Bovendien blijft de EU dezelfde (slimme?) fout maken: ze probeert zichzelf te presenteren als een monolithische entiteit met alleen gedeelde belangen. Door gedeelde problemen, gedeelde vijanden en gedeelde doelen te creëren, probeert de Unie meer macht naar zich toe te trekken. Ze wil de boodschap uitzenden dat je het als land alleen niet redt in de wereld van morgen en dat alleen meer EU de enige oplossing is, terwijl dat juist de oorzaak is van veel problemen waar Europeanen vandaag de dag mee te maken hebben. Zoals steeds kan ik u slechts één goede raad meegeven: let op dat de mist u niet van vijand doet vergissen.
