Hoe vermijden we misbruik van Oekraïense vluchtelingen?

De Russische invasie van Oekraïne genereerde een gigantische vluchtelingenstroom uit het land. Volgens de Verenigde Naties zijn in totaal 1,7 miljoen mensen Oekraïne ontvlucht, maar dat aantal loopt nog op. 1,2 miljoen vluchtelingen bevinden zich momenteel in buurland Polen. De VN schatten dat tot 5 miljoen Oekraïners hun land zullen verlaten. Maar deze mensen lopen ook nieuwe gevaren tegemoet.

Dat bleek onder meer uit een opmerkelijke post van Andy de Schipper uit Zelzate. Hij is de bezieler van de Facebookpagina ‘Steun Oekraïne’ en zet zich hard in voor de oorlogsvluchtelingen. Naast de vele positieve berichten van helpende handen en mensen die hun steentje willen bijdragen om het leed van de vluchtelingen te verlichten, ontvangt hij ook minder nobele berichten. Heel wat eenzame mannen zouden van de situatie misbruik durven maken.

Op Facebook postte De Schipper een bericht waarin hij die intenties aan de kaak stelt. Hij sprak van “hersenloze van geilheid doordrenkte gedachten”. Hij stelde vast dat heel wat mensen de organisatie als datingbureau willen gebruiken en “gematched willen worden met vrouwen die nog maar net de dood zijn ontvlucht en waarvan de man zijn leven aan het geven is aan het front”. Hij noemde die intenties “misselijkmakend ziek” en riep mensen op om deze signalen te melden aan de autoriteiten. Ook Vluchtelingenwerk Vlaanderen beseft dat dit een probleem is, en bepleit een wettelijk kader voor mensen die opvang willen aanbieden.

Hoe gaat staatssecretaris voor Asiel en Migratie Sammy Mahdi (CD&V) om met deze problematiek? Zijn kabinet geeft aan dat mensen die hierbij problemen ondervinden, best de bevoegde instanties contacteren, met name het Vlaamse niveau en de gemeenten. De federale overheid bekijkt momenteel hoeveel mensen België kan opvangen en huisvesten. Daarom werkte ze aan de campagne #plekvrij om slaapplaatsen te bekomen. De staatssecretaris zal het aanbod van opvangplaatsen in kaart brengen en coördineren. Het kabinet verwijst naar een website met meer informatie, maar benadrukt dat misbruik vooral door de gemeenten en de regionale overheid moet worden bestreden.

Antwerpen boos

Dat beleid valt niet in goede aarde bij Antwerps burgemeester Bart De Wever (N-VA). Hij stelt in een scherp opiniestuk het beleid van staatssecretaris Mahdi aan de kaak. De Wever wijst daarin op de grote inspanningen die geleverd moeten worden. Maar volgens hem schuift de federale overheid de hete aardappel door. “In een fatsoenlijk bestuurd land zou de federale regering onmiddellijk samen met de deelstaten een permanente crisiscel opstarten en de expertise en slagkracht van defensie, de civiele bescherming en alle bevoegde diensten mobiliseren om massieve collectieve en tijdelijke opvangcentra op te zetten.”

Volgens De Wever zorgt de Belgische overheid enkel voor het statuut van tijdelijke bescherming en “daarmee is de kous voor mijnheer Mahdi af”. “Deze mensen dreigen dus uiteindelijk met een leefloon aan hun lot te worden overgelaten. Huisjesmelkers en andere lieden met minder goede bedoelingen zullen hen dan met open armen ontvangen.”

De Wever besluit met een oproep tot urgentie en crisisbeheer “die naam waardig”.

(Lees verder onder de tweet.)

Bewust van het risico

In een reactie aan PAL NWS herhaalt het Antwerpse stadsbestuur de klachten aan het adres van de federale overheid. Men merkt een grote bereidwilligheid bij de bevolking om te helpen, wat een zeer goede en mooie zaak is, zo onderstreept Johan Vermant, de woordvoerder van de burgemeester. Het stadsbestuur vindt echter dat de politiek niet mag rekenen op de goede wil van inwoners alleen. “De vluchtelingen hebben bijzondere noden en individuele opvang volstaat niet. Zeker voor kwetsbare profielen zoals kinderen lijkt dit potentieel een te groot gevaar”, zo onderstreept de woordvoerder van De Wever.

Hij wijst erop dat zeer veel mensen goede bedoelingen hebben, maar dat geldt niet voor iedereen. “Er is dus een acute nood aan een degelijke screening, en daar moet de federale overheid een belangrijke rol op zich nemen. Nu is het aan de politie om te werken op basis van de beperkte informatie die er is.” Dat is volgens Antwerpen “de wereld op zijn kop”. De stad wil zeker zijn verantwoordelijkheid nemen, maar vindt dat er eerst collectieve opvang geregeld moet worden.

Ieper

Andere steden en gemeenten lijken zich eveneens bewust van de problematiek. PAL NWS contacteerde Eva Ryde, schepen van Welzijn in Ieper. Die stad denkt dat ze nog wat tijd heeft, omdat de overheid lijkt in te zetten op grotere gebouwen voor opvang, die niet beschikbaar zijn in de West-Vlaamse stad. Daarom werkt men nu aan een plan van aanpak. De thuisopvang van vluchtelingen wordt ook daar zoveel mogelijk vermeden, net om de problematiek in de kiem te smoren.

Het systeem van opvanggezinnen is in Ieper nog niet actief. Verder onderstreept de schepen dat de opvang van oorlogsvluchtelingen uit Oekraïne losstaat van de reguliere opvang van asielzoekers. Men moet nu dus nieuwe opvangplaatsen creëren. Daarbij kijkt men ook naar private eigenaars, maar de overheid zal een belangrijke rol blijven spelen om de opvang te regelen, zodat misbruik veel minder mogelijk zal zijn. Ook denkt de stad aan zaken zoals het screenen van de mensen via het attest van goed gedrag en zeden. Men denkt er ook aan om de opgevangen personen na te trekken, want die kunnen zowel een strafblad hebben als een trauma hebben opgelopen in het conflict. De stad Ieper is nog aan het bekijken hoe ze het beleid vorm zal geven. Dat lijkt snel in orde te zullen komen, al is het maar de vraag of de capaciteit om alles te verwerken groot genoeg is.

Brugge

In Brugge klinkt men wat meer voluntaristisch. Schepen van Welzijn Pieter Marechal vertelt in een reactie aan PAL NWS dat Brugge actief op zoek is naar mensen die slaapplaatsen willen aanbieden. 300 mensen hebben zich tot nu toe al aangemeld. De stad zal de dispatching vanuit Brussel opvolgen. Brugge verzamelt nu de gegevens van mensen die zich opgeven voor opvang, neemt contact met hen op en bekijkt of opvang haalbaar is. De stad kijkt ook zelf naar mogelijkheden om accommodatie vrij te maken om mensen voor langere tijd op te vangen. Men zoekt naar gebouwen die vrijstaan en gaat na of die aangepast kunnen worden aan de noden van gezinnen. Het proces om die te vinden en woonklaar te maken is aan de gang.

Brugge lijkt meer bereid te zijn om gebruik te maken van gastgezinnen en zegt in te zullen staan voor controle en begeleiding. Brugge zal onder meer tolken voorzien en wil de mensen die hier langere tijd zullen blijven, kunnen inschakelen op de arbeidsmarkt. De vraag naar aparte controlerende organen, vooral voor mensen in zwakke posities, lijkt abstracter. Wel benadrukt de schepen dat de stad zoveel mogelijk taken op zich neemt. De kritiek van N-VA-voorzitter De Wever deelt hij niet. Volgens Marechal verloopt alles zoals het hoort, met de Vlaamse regering als spilfiguur in de crisisondersteuning. Iedereen heeft een eigen taak, en die taken zijn volgens de schepen logisch verdeeld. Hij wijst er ten slotte op dat er ook financiële ondersteuning is, ten belope van 1.000 euro per plaats.