De Kamercommissie Justitie heeft woensdag het licht op groen gezet voor een vervroegde voorwaardelijke invrijheidsstelling zes maanden voor het einde van de straf voor bepaalde gedetineerden. Dat wetsontwerp van federaal minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) moet de overbevolking in de gevangenissen aanpakken. Maar deze federale beslissing heeft impact op het Vlaamse niveau, want elektronisch toezicht is een gewestbevoegdheid. “Een tsunami van enkelbanden als gevolg van federale beslissingen”, reageert Vlaams minister van Justitie en Handhaving Zuhal Demir (N-VA).
Van Quickenborne kondigde een tijd geleden aan dat hij tot 2025 bepaalde gedetineerden zes maanden voor hun normale strafeinde vrij wil laten onder voorwaarden. De vicepremier wil zo de overbevolking in de gevangenissen aanpakken, maar de maatregel bestond eerder al om de verspreiding van het coronavirus in de penitentiaire instellingen onder controle te houden. Gedetineerden die meer dan tien jaar cel kregen, veroordeeld zijn voor zeden- of terreurfeiten of een terbeschikkingstelling opgelegd kregen, komen niet in aanmerking, net als vreemdelingen zonder verblijfsrecht of veroordeelden die door het orgaan voor de dreigingsanalyse OCAD worden opgevolgd.
Justitie menselijker, sneller en straffer
De maatregel maakt deel uit van een wetsontwerp “om justitie menselijker, sneller en straffer te maken”, een tweede verzamelwet met die titel al van Van Quickenborne. Het ontwerp kreeg woensdagmiddag in eerste lezing groen licht in de Kamercommissie Justitie. Oppositiepartijen N-VA en Vlaams Belang stemden tegen de vervroegde voorwaardelijke invrijheidsstelling.
N-VA ziet de gevolgen voor de Vlaamse overheid namelijk al van ver aankomen. Na de Zesde Staatshervorming werd Vlaanderen namelijk gedeeltelijk bevoegd voor de uitvoering van straffen die de rechtbanken opleggen. Het gaat onder meer over justitiehuizen, die onder meer aan slachtofferonthaal doen en veroordeelden begeleiden en controleren bij alternatieve straffen, bij elektronisch toezicht, bij voorwaardelijke invrijheidstelling enzovoort.
Veilige samenleving als kerntaak
Doordat er nu meer criminelen vervroegd vrij zullen komen onder voorwaarden, zal Vlaanderen veel meer moeten inzetten op elektronische enkelbanden – en het toezicht daarop. Een schande, vindt bevoegd Vlaams minister Demir (N-VA): “Intussen zitten er 6.000 mensen in de gevangenissen en hebben 30.000 anderen een alternatieve straf. Wat moeten slachtoffers daarvan denken?”
In 2021 waren er 3.374 nieuwe aansluitingen van enkelbanden in Vlaanderen. Opvallend is dat dat in 62 procent van de gevallen gebeurt na beslissing van gevangenisdirecties, vooral omdat zij op die manier de overbevolking willen tegengaan. Gemiddeld wordt de enkelband voor een periode van 103 dagen opgelegd aan criminelen.
Dat een tijdelijke maatregel tijdens de coronacrisis nu algemeen verlengd wordt, is onbegrijpelijk, volgens Vlaams Parlementslid Maaike De Vreese (N-VA). “In plaats van straffeloosheid te voorkomen, recidive te voorkomen, zal dit de straffeloosheid eerder laten toenemen”, zegt ze. “Hoe moeten slachtoffers hierop reageren? Als federale beslissingen een enorm nefaste impact hebben op Vlaamse verantwoordelijkheden, op Vlamingen, op slachtoffers, dan is het mijn plicht om dit in dit parlement aan te kaarten.” Volgens De Vreese is het de kerntaak van de overheid om te voorzien in een veilige samenleving. En daar verzaakt de federale overheid nu in. Ze roept Demir daarom op tegen deze federale beslissing in te gaan.
Veel buitenlanders
In 2021 zaten er 10.374 personen opgesloten in Belgische gevangenissen, waardoor die enorm overbevolkt zijn. Per 100 plaatsen tellen de Belgische gevangenissen namelijk 108 gedetineerden. Daarmee komt België op plaats drie van de lijst van lidstaten van de Raad van Europa die het meest te kampen hebben met overbevolkte gevangenissen. Enkel in Turkije (127 gevangenen per 100 plaatsen) en Italië (120 gevangenen per 100 plaatsen) is de situatie erger.
Eén van de redenen dat de Belgische gevangenissen zo overbevolkt zijn, is het feit dat er zo veel buitenlandse gedetineerden gehuisvest zijn (43 procent van alle gevangenen). Enkel in Luxemburg (74 procent), Zwitserland (70 procent), Griekenland (58 procent), Oostenrijk (53 procent), Malta (52 procent) en Catalonië (46 procent) ligt dat percentage nog hoger. Ook het groot aantal 50-plussers valt op. Meer dan 1 op 5 behoort tot die categorie.
Omdat de bouw van gevangenissen nu op zich laat wachten en de bestaande gevangenissen in enorm slechte staat zijn, besluit Van Quickenborne nu in te zetten op vervroegde vrijlatingen. Tegen oktober 2022 zou er wel een nieuwe gevangenis klaar moeten zijn in Dendermonde. In deze penitentiaire instelling zouden 444 mannelijke gedetineerden in kunnen zitten. Er zou ook een nieuwe gevangenis komen in Antwerpen en er staan grondige renovatiewerken gepland bij de gevangenissen van Ieper, Namen, Bergen, en Doornik.
45% buitenlanders ? Zonder de “nieuwe Belgen” van vooral Noord-Afrikaanse afkomst. In sommige inrichtingen eisen 70 % van de bajesklanten Hallal. Dat zegt genoeg over het soort misdadigers die we hier over de vloer krijgen. In de wetenschap dat een gedetineerde hier 150 à 200 € per dag (!) kost zou veel meer druk moeten worden uitgeoefend op de landen van herkomst om hun criminelen terug te nemen. Bv. De grenzen sluiten voor inwoners uit die landen, en een verbod alhier verkregen geld te versluizen naar daar.
Eerst stoer verkondigen dat alle straffen onder de drie jaar effectief moeten worden uitgevoerd, om nu het crapuul 6 maanden eerder vrij te laten. Open VLD zeker?