Wie denkt aan Turkije en vluchtelingen, denkt vaak aan vluchtelingendeals en de dreigementen van Turks president Recep Tayyip Erdoğan om miljoenen Syriërs naar Europa te sturen. Turkije vangt zelf miljoenen vluchtelingen op, maar de gevolgen van die grote mensenmassa voor de Turkse samenleving zijn zwaar. De bevolkingssamenstelling van hele provincies is drastisch veranderd. Dit brengt criminaliteit en veiligheidsproblemen met zich mee. De etnische spanningen zijn eveneens groot en hebben al tot verschillende steekpartijen en rellen geleid.
In 2016, toen de migratiecrisis nog vol in de aandacht stond, sloot de EU een vluchtelingenakkoord met Erdoğan. Turkije zou de doorstroom naar Europa deels tegenhouden en zelf miljoenen Syriërs opvangen. De EU hield zich echter niet aan de beloftes die het aan Turkije had gemaakt, zoals visumvrij reizen voor Turkse burgers. Dit leidde in 2019 tot een meer agressieve houding van de Turkse staat jegens Europa. Erdoğan dreigde ermee om miljoenen Syrische vluchtelingen door te laten naar Europa. Tot op heden bevinden de vluchtelingen zich nog steeds in Turkije. Dat heeft geleid tot gettovorming en interne spanningen.
Gettovorming
De miljoenen vluchtelingen in Turkije troepen massaal samen in geconcentreerde gettowijken. De situatie is inmiddels zo ernstig dat de Turkse regering pogingen doet om dit ongewenste fenomeen tegen te gaan. In 16 Turkse provincies zijn geen nieuwe vluchtelingen meer toegelaten en mogen vluchtelingen maximaal 25 procent van de lokale bevolkingssamenstelling uitmaken. Dit betekent dat in de provincies Kilis, Gaziantep, Sanliurfa en Hayat mensen verplaatst moeten worden. Die provincies kennen een zeer grote vluchtelingenpopulatie. Er zijn zelfs hele districten bevolkt door Syriërs. Dat het probleem nu pas wordt aangepakt, leidt tot kritiek. De Turkse columnist Fatih Altaylı besluit in zijn artikel in Haber Turk cynisch: “Maar laten we zeggen dat het beter is dat het na 11 jaar in jullie (de Turkse regering, red.) opkwam om iets te doen dan nooit.”
Bendevorming
Sommige Syriërs hebben zich georganiseerd in criminele bendes. Dit veroorzaakt angst bij de Turkse bevolking. Parlementslid en oprichter van de rechts-nationalistische Overwinningspartij (Zafer Partisi) Ümit Özdağ stelt dit vaak aan de kaak. Zo deelde hij op 23 februari via Twitter een filmpje van een overval gepleegd door Syriërs. “Syrische bendes in Istanboel Bahçelievler (district in Istanboel, red.) plunderen de werkplekken waar ze hun ogen op hebben gericht en plegen gewapende overvallen. Ondanks de camerabeelden zijn de verdachten nog niet gepakt. Istanboel is veranderd in Texas vanwege het asielbeleid van de regering”, schrijft hij erbij.
Steekpartijen en rellen
Er zijn ondertussen al vaker incidenten van geweld geweest, zowel aan Turkse als aan Syrische kant. In 2021 werd in Ankara, wegens aanhoudende onvrede bij de lokale bevolking, besloten om een getto af te breken, zodat de Syrische vluchtelingen elders gespreid konden worden. De spanningen sleepten al lange tijd aan. Zo werd in 2014 een Turk in elkaar geslagen door Syriërs. Dit leidde tot een demonstratie tegen de aanwezigheid van de vluchtelingen.
De Syriërs waren absoluut niet tevreden met de beslissing om het getto te ontruimen. Op 10 augustus 2021 leidde dit tot een incident waarbij de 18-jarige Turkse jongen Emirhan Yalçın werd doodgestoken. Dit lokte zeer hevige reacties uit bij de Turkse bevolking. Er werd een mars gehouden ter ere van de vermoorde tiener. Die mondde uit in een explosie van geweld tegen de Syriërs. Daarbij werden 76 arrestaties verricht.
Syriërs worden ook vaak slachtoffer van geweld. Zo werd in januari van dit jaar de 19-jarige Syriër Nail al-Naif doodgestoken in Istanboel. Dit naast nog andere aanvallen tegen Syriërs door de lokale bevolking, zoals het slopen van een Syrische supermarkt.
Mensenrechtensituatie
De vertegenwoordiger van het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen in Turkije, Philippe Leclerc, vindt de situatie in Turkije bijzonder. “Turkije is een uiterst interessante plaats. Het is het land met de meeste vluchtelingen in de wereld, en behandelde de situatie op een zeer unieke, maar toch goede manier! Ik zeg niet dat ze zonder problemen leven maar over het algemeen gaat het goed”, aldus Leclerc in een gesprek met Fatih Altaylı.
Volgens Leclerc is gettovorming in andere landen het grootste probleem op vlak van vluchtelingen, maar Turkije zou al goede maatregelen hebben genomen om dit fenomeen tegen te gaan. Maar dat die maatregelen niet altijd even goed werken, blijkt uit de hierboven vermelde voorbeelden van geweld.
Toekomst van Syriërs in Turkije
In het vraaggesprek met Leclerc werd verwezen naar een interview in Londen. Daarin staat te lezen dat 70 tot 80 procent van de Syrische vluchtelingen waarschijnlijk zullen blijven en dat dit in veel landen zo blijkt te zijn. In een artikel van Haber Turk nuanceert Leclerc: “Dat is niet altijd zo. Elke migratie, elke migrant heeft een uniek verhaal. Bijvoorbeeld, de vluchtelingen van het apartheidsregime in Zuid-Afrika zijn snel teruggekeerd. Afghanen die vluchtten voor de Taliban, zelfs wanneer de vrouwen naar Iran waren gestuurd, keerden in grote hoeveelheden terug. Mensen die vluchtten van Irak naar Syrië, die zijn ook teruggekeerd. Het verschilt per situatie. Natuurlijk, de regio waarin Turkije zich bevindt is rijk, comfortabel en geïndustrialiseerd. Toch denk ik dat de meesten zullen terugkeren bij een normalisatie van de situatie.”
