Tijd voor een volwassen, Vlaamse wapenindustrie

In ons groot interview pleit N-VA-voorzitter Bart De Wever om de Vlaamse naïviteit rondom de oorlogsindustrie te herzien. Volgens hem beschikken heel wat Vlaamse bedrijven over de mogelijkheid om hoogtechnologische wapenonderdelen te produceren. Daarvoor moeten meer middelen richting die sector vloeien, maar eerst moet er op wetgevend vlak wel wat veranderen.

Vlaanderen wilde in de jaren 1990 niet dat er Belgische wapens geëxporteerd werden. Nadat Wallonië jarenlang irreguliere exportvergunningen voor wapens verleende aan FN Herstal, werd de wapenexport uiteindelijk geregionaliseerd. Dat zorgde ervoor dat FN Herstal in 1997 volledig in handen van het Waals Gewest kwam. Tot ver na de Tweede Wereldoorlog was FN ’s werelds grootste wapenfabriek. Ook vandaag is FN nog een belangrijke speler in de wapenhandel. Zo sloot de federale regering eind vorig jaar een 20-jarige deal ter waarde van 1,7 miljard euro. Maar er duiken ook geregeld berichten op van FN-wapens die bij de taliban of bij Colombiaanse drugskartels belanden.

Vlaamse naïviteit moet overboord

Terwijl Wallonië jaar na jaar geld ontvangt door die wapenhandel, heeft Vlaanderen zich altijd weigerachtig opgesteld tegenover de defensie-industrie. In 2022 bedroeg de totale waarde van de Vlaamse uitvoer van militaire goederen en technologieën 412 miljoen euro, waarvan het overgrote deel (97 procent) bestemd is voor andere Europese landen en de Verenigde Staten. Het gaat dan vooral over onderdelen en technologie voor vliegtuigen: vuurwapens en munitie worden amper verhandeld via Vlaanderen. Eén uitvoervergunning voor onderdelen van pantservoertuigen voor de strijdmacht van Bahrein werd door de Vlaamse overheid geweigerd.

In een context waarin we om de oren geslagen worden met waarschuwingen over oorlog, moet Vlaanderen zijn houding misschien eens aanpassen. Zo stelde de Britse generaal Sanders al dat er in het Verenigd Koninkrijk een plan klaarligt om de bevolking klaar te stomen – inclusief mobilisatie. Duitsland houdt er rekening mee dat de Russen “binnen vijf tot acht jaar” de NAVO zouden kunnen aanvallen en Rob Bauer, de voorzitter van het militaire comité van de NAVO, stelt dat de samenleving zich moet voorbereiden op een periode waarin “alles op elk moment kan gebeuren”.

Die gespannen internationale context met actieve gewapende conflicten in Oekraïne, Gaza, Jemen en Congo, en sluimerende conflicten in Afghanistan, Libië, Ethiopië, Iran, Noord-Korea, Venezuela, India en Pakistan, zorgt ervoor dat de defensie-industrie gouden tijden kent. Consumentenorganisatie Testaankoop kwam in oktober met het nieuws dat wapenfabrikanten als Thales, BAE Systems en Lockheed Martin het goed doen op de beurs. Bewijzen genoeg dat defensie ‘booming business’ is, waar Vlaanderen wel bij kan varen. Niet alleen om de westerse defensie te steunen, maar ook om er wat geld aan te verdienen.

Volgens oud-generaal Marc Thys is ons leger niet in staat het eigen grondgebied te verdedigen, zelfs niet de strategische punten zoals onze havens

Europa schiet in actie

Er zijn geen grote aanwijzingen dat Vladimir Poetin onmiddellijk van plan is om van de invasie in Oekraïne een wereldwijd conflict te maken, maar Europa is gaandeweg wel in slaap gewiegd en een inhaalrace is nodig. En nu zijn het – eindelijk – niet alleen de militaire leiders, maar ook de politici die tot het besef gekomen zijn dat de militaire achterstand wel erg groot is in Europa. Jarenlang werd er bezuinigd op defensie. Er is toch vrede, dus waarom zouden we geld gooien naar een leger dat nergens voor dient, was de redenering. Maar ‘si vis pacem, para bellum’ (‘als je vrede wil, bereid je voor op oorlog’), vindt ook Bart De Wever nu. “En dus wil ik een sterke oorlogsindustrie”, vertelt hij in ons interview met hem.

Verschillende Europese landen hebben intussen hun nationale budgetten – beperkt – verhoogd. Nog steeds haalden slechts zeven van de dertig NAVO-lidstaten vorig jaar de doelstelling om minstens twee procent van hun bbp uit te geven aan defensie. Weinig verassend: België is niet bij die zeven landen en bengelt onderaan de lijst, waarin enkel Spanje en Luxemburg in verhouding minder uitgeven aan defensie.

Momenteel is de NAVO bezig met een grote oefening in Oost-Europa, waar 90.000 militairen aan deelnemen. Ons land vaardigt meer dan 450 militairen, enkele F-16’s, één fregat en een mijnenjager af. De Nederlanders sturen ruim 5.000 militairen. Volgens oud-generaal Marc Thys is ons leger momenteel niet in staat het eigen grondgebied te verdedigen. Zelfs de strategische punten, zoals de havens, kunnen niet door ons eigen leger onder controle gehouden worden.

De wapen- en munitieleveringen aan Oekraïne komen in het gedrang: Europa kan simpelweg niet volgen. Daarom kwam de Europese Unie deze zomer met een ‘verordening ter ondersteuning van de productie van munitie’. Dat zogenaamde ASAP-plan moet de opstart van extra munitiefabrieken in Europa stimuleren: tot 40 procent van de investeringen in extra productiecapaciteit kan gefinancierd worden met Europees geld.

Rob Bauer, voorzitter militair comité van de NAVO, stelt we ons moeten voorbereiden op een periode waarin “alles op elk moment kan gebeuren”

Kansen voor Vlaanderen

Het gevoel dat er weer meer nood is aan investeringen in de defensie-industrie, kan ook kansen bieden voor Vlaanderen. “Vlaanderen heeft de traditie van de productie van vuurwapens niet, maar kan wel bogen op zijn technologische kennis”, stelt Bart De Wever. “Als er meer middelen naar de defensie-industrie vloeien, kunnen heel wat Vlaamse bedrijven toeleveranciers worden van hoogtechnologische wapenonderdelen.” De nodige decretale wijzigingen kunnen voor De Wever in een volgende regering doorgevoerd worden, stelt hij in ons interview.

Niet alleen N-VA is tot het besef gekomen dat Vlaanderen zijn schroom over de defensie-industrie beter kan laten varen. In 2021 richtte de NAVO het DIANA-fonds op, dat ertoe moet dienen nieuwe militaire technologieën te financieren. Vlaams minister van Economie en Werk Jo Brouns (cd&v) probeert Vlaamse bedrijven daarin te betrekken.

Vlaanderen heeft zich altijd weigerachtig opgesteld tegenover de defensie-industrie

Meerdere sectoren

Het gaat dan over zogenaamde ‘dual use’-technologieën, die in verschillende sectoren ingezet kunnen worden. Denk aan Artificiële Intelligentie (AI), sensoren, drones, camera’s… Dergelijke nieuwigheden worden tegenwoordig vaak eerst in civiele context gebruikt, vooraleer het leger ze gaat overnemen. Dat is het tegenovergestelde van wat enkele decennia geleden gangbaar was: denk aan het gps-systeem, dat aanvankelijk enkel door het Amerikaanse leger gebruikt kon worden.

Het Kortrijkse bedrijf Barco legt zich al sinds de jaren 1990 toe op de militaire industrie. In Vlaanderen is het al lang de grootste exporteur van defensiegerelateerd materiaal. Na enkele overnames en nu in handen van een Amerikaanse groep, heet de luchtvaart- en defensietak intussen ScioTeq. Jaarlijks produceert het bedrijf onder andere meer dan 10.000 schermen die ingezet worden om drones te besturen. ScioTeq is momenteel goed voor een omzet van om en bij de 100 miljoen euro. Onder andere het Israëlische leger is klant van het Kortrijkse bedrijf. Als de Vlaamse regering ervoor zou kiezen om de regelgeving te versoepelen, zou het bedrijf ook andere, meer militair gerichte toepassingen kunnen aanleveren.