In hun maandelijkse video over justitie en strafrecht spraken hoofdredacteur Stijn Derudder en jurist Roan Asselman deze keer over seksualiteit en strafrecht. Eerder kwam bijvoorbeeld al uitvoerig het nieuwe Strafwetboek aan bod. Ze bekijken in welke gevallen seks en seksualiteit gecriminaliseerd worden, of er een verschil is met vroeger, of kinderen voldoende beschermd worden en of misdrijven in verband met seks en seksualiteit voldoende bestraft worden.
Vandaag beschermt de Belgische staat tegen dwang en de uitoefening van macht. “Het woord ‘toestemming’ staat centraal in het Belgische strafrecht”, zegt Asselman daarover. “Als je toestemt kan quasi alles, indien niet kan niets. Het gevolg is dat als toestemming het ultieme element is van een rechtssysteem, men daarvan ook de gevolgen moet dragen. Toestemming is immers niet altijd eenvoudig vast te stellen.” In juridische context is het vaak erg moeilijk om na te gaan of de betrokken partijen ingestemd hadden met de seksuele handelingen in kwestie en daar op geen enkel moment op zijn teruggekomen.
Vandaag ziet men dat rollenpatroon en het concept van binariteit als iets archaïsch
Het gemeenschappelijk goed
In het verleden legde het rechtssysteem niet enkel de nadruk op de bescherming van het individu, maar ook op dat van de samenleving. Die regels zijn vandaag grotendeels verdwenen. “Er is een periode geweest, en die is nog niet volledig afgesloten, dat het seksueel strafrecht ook ten dienste stond van een ruimer idee van de samenleving. Dat er bepaalde gedragingen waren die als wenselijk werden gezien voor het gemeenschappelijk goed”, aldus Asselman. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verbod op polygamie. “Dat heeft natuurlijk veel te maken met het feit dat wij er nog steeds in belangrijke mate van overtuigd zijn dat een tweepersoonshuwelijk superieur is voor de bloei van de betrokken partners, maar ook voor de bloei en ontwikkeling van de eventuele kinderen die hieruit voortkomen.” Op basis van het centrale concept van toestemming bestaat er geen argumentatie om een dergelijk verbod te handhaven. “Maar wij kiezen nog steeds om een minimum aan maatschappelijke moraal af te dwingen via het burgerlijk recht en het strafrecht”, besluit Asselman.
Volgens Asselman is er sprake van een zogenaamd hellend vlak betreffende pedoseksualiteit
Pedofilie: zachte heelmeesters, stinkende wonden
Seksuele handelingen tussen instemmende personen vallen buiten het rechtssysteem. Minderjarigen kunnen vanaf de leeftijd van 16 jaar toestemming verlenen, maar ook 14-jarigen kunnen dat, op voorwaarde dat de andere betrokkene niet meer dan 3 jaar ouder is. Het strafrecht is dan ook opgesteld om jongere kinderen te beschermen, tegen bijvoorbeeld pedoseksuelen. “Ik denk dat het zeer belangrijk is dat mensen met pedoseksuele gevoelens – pedofielen – behandeld worden, ook indien ze dat niet willen. Ik ga geen straffe praat verkopen door te stellen dat zij allemaal preventief naar de gevangenis moeten worden gestuurd. Het gaat hier om mensen die ziek zijn.”
Betreffende de gevallen waarbij die pedofielen hun gevoelens effectief in daden omzetten, is Asselman wel voorstander om hard op te treden. De jurist stelt echter vast dat er in het maatschappelijke debat een verschuiving naar meer empathie voor pedofielen plaatsvindt. Er heerst een meer tolerant sentiment, aangezien men geacht wordt compassie te hebben met zieken. “Maar dat betekent niet dat we hen met fluwelen handschoenen moeten aanpakken. In tegenstelling tot bijvoorbeeld kanker maakt pedoseksualiteit, indien het niet gecontroleerd wordt, wel slachtoffers. Dat is het grote verschil tussen die twee ziektes.” Er is hier volgens Asselman dus sprake van een zogenaamd hellend vlak. “We moeten opletten dat we in de toekomst die empathie voor mensen met pedofiele gevoelens niet omzetten in het juridische equivalent van een zachte heelmeester die stinkende wonden maakt.”
Onze wetgevers hebben besloten dat ook zij die niet onder het mes willen gaan, wettelijk niet gehinderd mogen worden
Wetgever omarmt de moderniteit
Hoewel travestie en andere afwijkende vormen van genderexpressie geen modern fenomeen zijn, is het wettelijk kader rond transgenderisme een recente ontwikkeling. “We hebben een transgenderwet gestemd in België, die de man-vrouwbinariteit nog steeds erkende, maar het wel mogelijk maakte dat mannen vrouwen ‘werden’ en omgekeerd”, verduidelijkt Asselman. Er werd wel verondersteld dat de individuen die aanspraak maakten op een officiële geslachtsverandering ook de nodige medische ingrepen ondergingen en een psychiatrisch rapport voorlegden om die genderidentiteit te bevestigen. “Daar zijn we van afgestapt. Onze wetgevers hebben besloten dat ook zij die niet onder het mes willen gaan, wettelijk niet gehinderd mogen worden. Men heeft besloten dat het veranderen van geslacht een louter administratieve procedure moet zijn”, aldus Asselman.
Transgenderisme is met andere woorden een voorbeeld hoe het rechtssysteem evolueert van een instrument ten dienste van het gemeenschappelijk goed naar een dat het individu vooropstelt. “Omdat men toen de rollenpatronen voor mannen en vrouwen als waardevol zag”, duidde Asselman. “Mannen zijn mannen en van hen worden, zowel in een gezinscontext als in een ruimere context, bepaalde verwachtingen gesteld. Net zoals bij vrouwen.”
Men heeft besloten dat het veranderen van geslacht een louter administratieve procedure moet zijn
Vandaag ziet men dat rollenpatroon en het concept van binariteit als iets archaïsch. “’Man/vrouw/X’ is vandaag de norm en de wet faciliteert dat ook. Omdat we ervan overtuigd zijn dat het individu niet tegen zichzelf beschermd dient te worden en de samenleving er geen baat bij heeft dat de man-vrouwbinariteit gefaciliteerd wordt, laat staan afgedwongen”, vervolgde Asselman. De wetgever omarmt hiermee de moderniteit en beschouwt mensen vooral als individuen die hun eigen leven invulling moeten geven. “Dat is dan een logisch gevolg van die keuze”, besloot Asselman.
