“Politici zouden zich met het standaardwerk van de 18de-eeuwse filosoof Edmund Burke onder de arm naar de onderhandelingstafel moeten begeven”, schrijft politiek journalist Anton Schelfaut. Alexander De Croo en zijn recente voorgangers hebben bewezen dat staatsmannen en -vrouwen een zeldzaamheid geworden zijn in de politiek. Een advertentie van Patek Philippe – een luxehorlogemerk waar voormalig premier Charles Michel interesse in toont – bevat een boodschap over rentmeesterschap en behoudsgezindheid die ook voor onze politici relevant is.
België staat voor de grootste besparingsoefening sinds de jaren 1990, toen Jean-Luc Dehaene het land met zijn Globaal Plan in de eurozone wist te loodsen. Hoewel de tijd dringt om de noodzakelijke hervormingen nog voor het einde van het jaar door het parlement gestemd te krijgen, ging Vooruit-voorzitter Conner Rousseau begin deze week vol op de rem staan. Daardoor lopen de onderhandelingen over een nieuwe federale regering opnieuw vertraging op en dreigt ook 2025 een verloren jaar te worden.
Als Rousseau afgelopen weekend Sabato, het weekendmagazine van De Tijd, ter hand had genomen, was hij misschien wat voorzichtiger te werk gegaan. Een advertentie van het Zwitserse luxehorlogemerk Patek Philippe in dat magazine bevatte immers een boodschap die voor onze dames en heren politici geschreven leek te zijn. Op het eerste gezicht zou u niet zeggen dat het een advertentie voor een horlogemerk betreft: er is niet één horloge in te zien. De enige afbeelding is er een van een vader die zijn zoon op de rug draagt. “You never actually own a Patek Philippe. You merely look after it for the next generation”, luidt het onderschrift. Vrij vertaald: een horloge van Patek Philippe is nooit écht jouw bezit. Je draagt er alleen zorg voor om het te kunnen doorgeven aan de volgende generaties.
Zouden de reclamemakers ‘Reflections on the Revolution in France’ (‘Bespiegelingen over de revolutie in Frankrijk’) van de 18de-eeuwse Britse, conservatieve filosoof Edmund Burke hebben gelezen? In zijn standaardwerk omschrijft Burke een samenleving als een contract tussen de doden, de levenden en degenen die nog geboren moeten worden. Met andere woorden: u en ik zijn slechts de tijdelijke rentmeesters van een samenleving en de instellingen, tradities en cultuur die er de veruitwendiging van zijn. Onze voornaamste taak bestaat erin om ze minstens in een even goede staat door te geven aan de volgende generaties.
Op zoek naar staatsmanschap
Het zou een goede zaak zijn dat politici zich vanaf nu met het standaardwerk van Burke onder de arm naar de onderhandelingstafel begeven. In plaats van een langetermijnplan uit te werken en rekening te houden met de noden en belangen van toekomstige generaties, kijken politici vandaag vaak niet verder dan de volgende stembusslag. Ze durven geen onpopulaire maar noodzakelijke maatregelen te nemen, zoals besparen op de sociale zekerheid, omdat ze bang zijn van de kiezer. Die laatste is nochtans slimmer dan dat: politici die de moeilijke knopen durven door te hakken, zullen wel degelijk electoraal beloond worden voor hun krachtdadig leiderschap.
Men zegt wel eens dat vroeger alles beter was. Het zou pretentieus zijn als ik mij daar met amper 24 levensjaren op de teller over zou uitspreken. Maar ik kan me alleszins niet van de indruk ontdoen dat échte staatsmannen en -vrouwen een zeldzaamheid zijn geworden. De manier waarop de Vivaldi-regering de federale begroting en onze energievoorziening heeft mismeesterd, getuigt alleszins niet van veel zin voor staatsmanschap.
Politici zouden steeds als goede huisvaders moeten handelen. Ze zouden met belastinggeld moeten omgaan alsof het hun eigen middelen zijn. Maar dat doen ze kennelijk niet. Hoe verklaar je anders dat ontslagnemend minister van Energie Tinne Van der Straeten weigert om tijdelijk de stekker te trekken uit een energie-eiland waarvan de kostprijs dreigt te exploderen? Of dat de Vivaldi-regering tijdens de energiecrisis geld uitgaf dat ze niet had aan mensen die het niet nodig hebben en zo een nog dieper gat in de al bloedrode Belgische begroting sloeg? Het oordeel van de toekomstige generaties over politici die hun verantwoordelijkheid ontlopen zal hard zijn.
Natuurlijk kijken politici vandaag niet verder dan de volgende stembusslag: ze weten ook dat de belangen van toekomstige generaties niet in deze moreel failliete staat liggen. Waarom plannen voor de lange termijn als iedereen er van overtuigd is dat dit land op springen staat? Ze willen enkel nog snel graaien wat er te graaien valt voor het schip zinkt. Begrijpelijk.