De Chinese Communistische Partij organiseert op 3 september een grote herdenking om de overwinning op Japan en het einde van WOII te vieren. Hoezo, 3 september? De Japanners hadden toch op 15 augustus de onvoorwaardelijke capitulatie ondertekend op het Amerikaanse slagschip Missouri, kort na Hiroshima en Nagasaki?
Inderdaad, maar in Mao’s officiële alternatieve versie van de geschiedenis was dat allemaal nooit gebeurd: de vernietiging van de Japanse vloot, de herovering van al die door Japan bezette eilanden en staten, de bloedige gevechten op Nieuw-Guinea, op de Filippijnen, Iwo Jima, Okinawa,… Toen de Britse auteur Colin Thubron in de jaren 1980 door China reisde, ontmoette hij nog veel mensen die daar nooit van hadden gehoord. Ze vertelden hem in alle oprechtheid dat de Chinese troepen van Mao de Japanners hadden verslagen. Zij alleen en niemand anders. Net zoals volgens de stalinistische propaganda de strijd van de westelijke geallieerden tegen nazi-Duitsland één groot bedrog was. Allemaal ‘schijngevechten’: de landing in Normandië, de slag bij Arnhem, het Ardennenoffensief…
“Terwijl de Nationalisten vochten en stierven, hield Mao zich koest en versterkte hij zijn machtsposities”
Solzjenitsyn is in dat opzicht een betrouwbare bron. De Chinese terminologie is dikwijls verwarrend. Kwomintang, Republic of China, het regime van Tsjang Kai-Sjek, het is allemaal hetzelfde… Ik zal behalve in citaten systematisch de toen gangbare term ‘Nationalisten’ gebruiken.
Stalins offensief in Oost-Azië
Wat is dan de achtergrond van die 3 septemberviering? Heel eenvoudig. Op 9 augustus, vlak na Hiroshima, maar nog voor Nagasaki, één uur na de oorlogsverklaring van de USSR aan Japan, begon het Rode Leger zijn offensief tegen de Japanse bezittingen in Noord-Korea, Binnen-Mongolië en Mantsjoerije. Beide laatste gebieden behoren nu tot het grondgebied van China. Die operatie werd op 2 september voltooid. De Russen – en hun Mongoolse bondgenoten – rolden over de verzwakte Japanse legers heen en verkrachtten met even groot enthousiasme duizenden Chinese en Japanse vrouwen. En op drie september… begonnen zij de macht in Noord-China over te dragen aan de troepen van Mao. De macht en massa’s wapens, vooral artillerie, maar ook tanks. Nee, Mao had die gebieden niet op de Japanners veroverd, zoals de communistische mythe ons wil doen geloven. Hij had die gekregen.
In hoeverre die invasie van het Rode Leger een factor is geweest in de Japanse capitulatie op 15 augustus, is onduidelijk. Wat heeft de doorslag gegeven? De atoombommen? Of die invasie? Dat is in wezen een onmeetbare factor en het is ook niet zo belangrijk. Voor China waren de gevolgen verschrikkelijk. Dankzij de massale wapenleveringen en de overdracht van het belangrijke industriegebied in Mantsjoerije, gecombineerd met het rampzalige Amerikaanse besluit om de wapenleveringen aan de Chinese Nationalisten stop te zetten, was de overwinning van de communisten in de Chinese Burgeroorlog (1946-1949) bijna onvermijdelijk.
Verraderlijke journalisten
Dit was ten dele ook het gevolg van de schrikbarende blindheid van de VS tegenover de communistische dreiging in die jaren én van de sluwe propaganda van een aantal schrijvers en journalisten die in hun boeken de publicaties de wantoestanden en wreedheden in het Nationalistische kamp breed uitsmeerden – en er enkele bij verzonnen waar nodig.
Zoals het indianenverhaal dat de Nationalisten soms hun tegenstanders levend kookten in de stoomketels van locomotieven. Dat komt uit André Malraux’ ‘La Condition Humaine’ en het werd gretig door anderen overgenomen, zelfs door George Orwell, in zijn geval vrijwel zeker te goeder trouw. En tegelijk werden de gruweldaden van de communisten netjes onder de mat geveegd. Het was overigens technisch onmogelijk een mens in de ketel van een toenmalige locomotief op te sluiten. Maar voor de goede, linkse zaak mág gelogen worden, nietwaar?
“Iemand die zelf nadacht en zelf initiatieven nam, kon in Mao’s China niet gedoogd worden”
In de VS waren de beruchtste propagandisten en goedpraters van Mao de journalist en auteur Edgar Snow, professor J.K. Fairbank van Harvard en de journalisten Anna Louisa Strong en Agnes Smedley. Soms vormden die netwerken van misleiding door elkaars boeken te recenseren en de hemel in te prijzen. In de cruciale jaren 1940 was hun invloed op de besluitvorming in de VS gigantisch – en nefast.
Tienprocentregel
Mao vatte zijn beleid tijdens de Chinees-Japanse oorlog samen met de boutade: “Gebruik een eenheid van onze kracht om de Japanners te bestrijden, drie tegen de Kwomintang en zes om de partij op te bouwen”. Dit gaat duidelijk niet over alleen over militaire eenheden, maar over politieke, organisatorische én militaire hulpbronnen. Een minder bloemrijke omschrijving zou zijn geweest: “Gebruikt tien procent van je middelen…” Het citaat circuleert in verschillende varianten, maar die zijn allemaal van dezelfde strekking.
In het boek ‘Mao, het onbekende verhaal’ vatten Jung Chang en Jon Halliday Mao’s positie tijdens de oorlog tegen de Japanse invasie in één zin samen: “Bestrijd rivalen en Tsjiang – niet Japan.” Een van Mao’s rivalen was generaal Zhan Guatao, die zich tijdens de Lange Mars met 80.000 man had aangesloten bij de tienduizend die Mao toen nog overhad.
Een pragmatische leider zou zo’n bondgenoot met open armen verwelkomd hebben. Maar Mao duldde geen sterke bondgenoten. De troepen van Guatao werden voortdurend uitgestuurd voor zelfmoordaanvallen op Nationalistische troepen. Ze werden zonder bevoorrading achtergelaten in een onherbergzaam gebied aan de grens met Tibet, in een afgrijselijke winter, waar zij bij duizenden doodvroren of van honger stierven. De weinige overlevenden werden door Mao’s mannen in een hinderlaag gelokt en levend begraven.
De enige echt grote veldslag die Mao’s troepen in 1940 tegen de Japanners uitvochten, was het beroemde ‘Honderd Regimenten Offensief’ van generaal Peng Duhai. Maar die had op eigen initiatief gehandeld, tegen Mao’s bevelen in, omdat hij meer van zijn vaderland China hield dan van de partij en hij Mao’s passiviteit tegen de Japanners niet langer kon aanzien. Hij zou later tijdens de Culturele Revolutie gearresteerd en gefolterd worden. Hij kreeg levenslang en stierf in de gevangenis. Iemand die zelf nadacht en zelf initiatieven nam, kon in Mao’s China niet gedoogd worden.
Wreedheid en hongersnood
India heeft een traditie van ‘ahimsa’, geweldloosheid, maar China heeft een traditie van wreedheid. Ook na de uitroeping van de Republiek in 1911, met zijn vele goedbedoelde en noodzakelijke hervormingen, sleepte het land nog steeds een erfenis mee van krijgsheren, ongelooflijke armoede, schrijnende sociale tegenstellingen, diepgewortelde corruptie en feodale wantoestanden.
Het Nationalistische leger was, zoals de meeste legers in alle landen en in alle tijden, in hoge mate een afspiegeling van die maatschappij. ‘Cliques’ van krijgsheren die het centrale gezag maar half aanvaardden – of soms helemaal niet. Slecht gewapende eenheden van ondervoede, analfabete soldaten uit de boerenstand, met corrupte officieren uit de hogere standen die hen als lijfeigenen behandelden en die soms zelfs het geld inpikten dat bestemd was voor hun rantsoenen… Hé, lijkt dat niet een beetje op Rusland nu? Maar er waren ook door Duitse officieren opgeleide, goed getrainde en gedisciplineerde eenheden.
“India heeft een traditie van ‘ahimsa’, geweldloosheid, maar China heeft een traditie van wreedheid”
Die Duits-Chinese samenwerking duurde tot 1935. Maar in 1944, na de opeenvolgende nederlagen tegen de Japanners die op grote schaal een politiek van verschroeide aarde voerden, onder meer door systematische oogsten te vernietigen, braken er zulke verschrikkelijke hongersnoden uit dat zelfs het reguliere leger niet meer gevoed kon worden. Uitgehongerde soldaten begonnen ‘van het land te leven’ door voedsel van de boeren op te eisen of gewoon te plunderen. Niet alle wreedheden waarvan de Nationalisten werden beschuldigd; waren communistische propaganda.
Ik heb er in mijn artikel ‘Geofferd aan Stalin’ op gewezen dat veel soldaten verliezen in gevechten geen verdienste is. Iedere stomkop kan het. Maar ondanks alles blijven vechten… dát is wel een verdienste. De Nationalisten gaven het nooit op, ondanks zware verliezen, ondanks hun wanhopige tekorten aan wapens, munitie en voedsel. Zij bleven zich hardnekkig verdedigen en soms voerden ze nog wanhopige tegenaanvallen uit en zij leden dan ook de ergste verliezen.
Als men aanneemt dat er in heel de oorlog tussen Japan en China 24 grote veldslagen zijn uitgevochten, dan waren de Nationalisten betrokken in 22 daarvan en de communisten in hoogstens twee. Eén daarvan was dan nog het ‘Honderd Regimenten Offensief’ dat tegen de bevelen van Mao in was uitgevoerd. Terwijl de Nationalisten vochten en stierven, hield Mao zich koest en versterkte hij zijn machtsposities, terwijl hij hoogstens guerrilla- en sabotageacties uitvoerde. Niet nutteloos, maar ook niet doorslaggevend.
In 1945 waren de Nationalisten leeggebloed. Hun beste eenheden waren vernietigd. Mao had in 1937 maximaal 50.000 tot 100.000 manschappen onder zijn bevel. In 1945 was die strijdmacht aangegroeid tot 2 tot 3 miljoen man in milities in de ‘bevrijde gebieden’ en 1,2 miljoen reguliere troepen, nu uitgerust met massa’s Japanse wapens die door het Rode Leger waren buitgemaakt en aan Mao overgedragen.
Ja, het is echt wel duidelijk wie er had gevochten en wie zich koest had gehouden. En hoezeer die viering op 3 september één groot feest van propaganda en geschiedenisvervalsing is.
