Ik had het boek ‘Het Westen’ van de Britse historica Josephine Quinn als verjaardagsgeschenk gekregen. Waarschuwing: wie het boek wil lezen, moet flink kauwen. Quinn perst ruim vierduizend jaar geschiedenis samen in iets meer dan vijfhonderd bladzijden.
Geen advertenties meer?
Ingelogde abonnees steunen niet alleen een van de enige kritische en onafhankelijke media, maar zien ook geen vervelende advertenties. Abonneer je snel en eenvoudig en krijg meteen toegang tot vele duizenden exclusieve artikelen!
Maak hieronder je keuze voor het gewenste abonnement:
Liever ook op papier? Bekijk alle abonnementen!
Het doorlopend abonnement wordt automatisch verlengd voor steeds één maand.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een online abonnement van 3 maanden via een eenmalige betaling.
Liever ook op papier? Bekijk al onze abonnementen!
Steun het vrije woord met een eenmalige betaling en je zit een jaar goed.
Log hieronder in om dit bericht volledig te lezen. Ben je al ingelogd, kijk dan op je account of je nog een actief abonnement hebt.
Dat betekent dat zowat elke alinea over een nieuwe gebeurtenis, een ander personage of een belangrijke uitvinding handelt. Onvermijdelijk worden de thema’s slechts oppervlakkig aangeraakt maar er wordt zoveel informatie aangeboden dat zelfs de grootste geschiedenisfreak zal bijleren.
De belangrijkste stelling van Quinn is dat ‘beschavingen’ niet op zichzelf staan maar het product zijn van een permanente uitwisseling met de buitenwereld. ‘Het Westen’ – want daar gaat het natuurlijk over – is geen geïsoleerd gebied dat op eigen kracht van de Griekse polis over het Romeinse Rijk naar de Renaissance en de Franse Revolutie is geëvolueerd. Veel Westerse uitvindingen zijn het resultaat van de import van ideeën en goederen uit andere beschavingen. Quinn bewijst dat er al duizenden jaren geleden grote handelsstromen waren tussen verafgelegen gebieden. De dominante godsdiensten in het Westen zijn ontstaan in het Midden-Oosten. Onze ‘Arabische’ cijfers komen uit India. Beschavingen boeken vooruitgang door uitwisseling, niet door isolatie. Tot hier kan ik probleemloos volgen.
Zelfkritiek is een geloofsbelijdenis
Quinn gaat een stap verder wanneer ze het concept ‘beschaving’ als dusdanig in vraag stelt. Voor Quinn is ‘het Westen’ géén eeuwenoude entiteit, maar een ideologische constructie die pas vanaf de 18de eeuw opgang maakte. Het idee van een ‘Westerse beschaving’ diende volgens Quinn om grenzen te trekken tussen ‘ons’ en de ‘barbaren’. Het gevoel van superioriteit dat hierdoor ontstond, kwam goed van pas om het imperialisme en de kolonisatie te rechtvaardigen.
Westerse zelfkritiek is blijkbaar een geloofsbelijdenis die moet worden afgelegd om in de hedendaagse mainstream media te worden bejubeld. ‘De Westerse beschaving is een gevaarlijk verzinsel,’ is een citaat van Quinn dat De Morgen als titel boven een uitgebreide boekbespreking plaatste. Zucht. De weekendbijlagen van de kranten staan helaas vol met auteurs die zichzelf ongelooflijk vernieuwend en subversief vinden maar eigenlijk maar wat kakelen binnen de lijntjes van wat vandaag de dominante ideologie is: Westerse zelfbeschuldiging en schaamte. Dat wordt dan als ‘gedurfd’ en ‘prikkelend’ omschreven. Ik heb dat soort dingen echter al zo vaak gelezen dat ‘voorspelbaar’ en ‘vermoeiend’ betere omschrijvingen zijn…
Het westen
Het is erg jammer dat een boek met zoveel te weinig bekende archeologische vondsten en recente ontdekkingen, deze afslag neemt. Quinn maakt zich helaas schuldig aan een retorische techniek die als stropop-redenering (straw man fallacy) wordt omschreven: Je maakt eerst een karikatuur van een standpunt om daarna die karikatuur als een stropop of vogelverschrikker gemakkelijk omver te duwen. ‘Er wordt gesteld dat de Westerse beschaving exclusief gebaseerd is op de Grieken en de Romeinen, maar ik toon aan dat de Griekse en Romeinse beschaving het product waren van invloeden van buitenaf,’ zo redeneert Quinn, ‘Het idee van een superieure Westerse beschaving is bedacht om de rest van de wereld te onderwerpen.’
In de werkelijke wereld is er vanzelfsprekend niemand meer die de eeuwenlange invloeden van buitenaf ontkent. En natuurlijk zijn we vandaag meer dan ooit verweven met de rest van de wereld. Zelfs in het kleinste Vlaamse dorp is er vandaag wel een Chinees restaurant en onze huizen staan vol toestellen en andere producten die in China zijn geproduceerd. Dat sluit echter niet uit dat Vlaanderen en China tot verschillende beschavingen behoren. We hebben als Vlamingen, Europeanen en Westerlingen een specifieke manier van leven en een specifieke identiteit. We delen een geschiedenis en we delen waarden die, om het zacht uit te drukken, elders in de wereld niet overal even sterk ontwikkeld zijn. Elke beschaving is voortdurend in beweging maar dat betekent niet dat beschavingen niet bestaan.
Het boek blijft interessant omdat het overtuigend toont hoe de uitwisseling tussen ‘het Westen’ en de rest van de wereld al duizenden jaren oud is. Quin gaat uit de bocht wanneer ze het idee van een Westerse beschaving voorstelt als een kwaadwillige constructie. Dat soort zelfkritiek lees of hoor je trouwens niet in China, Afrika of de islamitische wereld. Misschien is het discours van Quinn gewoon… typisch Westers?
Josephine Quinn, ‘Het Westen’. Thomas Rap Uitgeverij. 624 p. 44,99 euro. ISBN 9789400411470
Meer boekrecensies
