Sjiitische Shabak-milities in Irak: van bevrijders tot bezetters

Pro-Iraanse sjiitische milities vormen een nieuwe bedreiging in Irak. In eerste instantie hielpen deze het land te bevrijden van Islamitische Staat (IS) tijdens een negen maanden durende militaire operatie, maar nu vormen ze een bedreiging. Sinds de militaire nederlaag van IS worden de sjiitische milities almaar meer gezien als een bezettende macht.

De Shabak zijn een religieus-etnische minderheid in Irak met meer dan 250.000 leden. Traditioneel wonen ze rondom de Vlakte van Nineveh, tussen Mosul en Eski-Kalak, en worden gezien als aanhangers van de twaalvers. Pas sinds kort vormt hun theologische positie (sjiieten of soennieten) een belangrijk punt. Eerder hield men zich eerder bezig met de vraag of de Shabak Koerden of Arabieren waren.

Islamitische Staat

Inmiddels controleren de Shabak een groot deel van het gebied rondom Mosul. Ze eisen zeer hoge premies van ongeveer 15 procent op bijvoorbeeld brandstof. Volgens een inwoner van het gebied, Muaamar Sameer Saadoon, vroegen de jihadistische milities 10 procent. “Er is geen ander alternatief dan de premies betalen. Anders mogen wagens met goederen of diensten niet passeren langs de controleposten. Protesteren is ook niet mogelijk, omdat je dan het risico loopt ontvoerd te worden. De eigenaar van restaurant Abu Leila werd zelfs het slachtoffer van een bomaanslag toen hij het zogenaamde ‘beschermingsgeld’ niet betaalde.”

De Shabak-milities verdienen hun geld ook met de fondsen die vanuit de hoofdstad Bagdad worden gestuurd voor de wederopbouw van de regio. Het geld belandt volgens Saadoon vaak in de zakken van de militieleden. Dat heeft als gevolg dat de wederopbouw van de regio zeer langzaam verloopt. Die wederopbouw is volgens Saadoon alleen mogelijk dankzij de hulp van internationale NGO’s en buitenlandse financiering. “Maar iedereen weet dat ook zij een percentage in geld moeten betalen.” Voor veel soennieten in Irak zijn de Shabak-milities ook een symbool van de Iraanse macht in het land. Er is sprake van provocaties, zoals het vernoemen van een school naar ayatollah Khomeini.

Christenen

De christenen in de regio waarschuwden al in 2019 voor het gevaar van de Shabak-milities. Kerkelijke leiders van de Chaldeeuwse kerk in Mosul en op de Vlakte van Nineveh gaven aan dat de sjiitische milities een bedreiging vormen voor de toekomst van de christenen in het gebied. De Shabak hebben inmiddels ook de christenen uit de regio in het vizier en het geweld jegens hen neemt toe.

Pater Paolo Thabit Mekko, hoofd van de christelijke gemeenschap in Karamles, zei destijds dat de aanwezigheid van de Shabak in de regio tot gevolg heeft dat de lokale christenen bang zijn om terug te keren naar de Vlakte van Nineveh. Ze waren daar weggevlucht voor het geweld van Islamitische Staat, maar de meeste families bevinden zich nog altijd in Iraaks-Koerdisch gebied. Ze zijn bang om terug te keren naar hun eigen grondgebied omwille van de aanwezigheid van de Shabak. Pater Paolo gaf destijds ook aan dat er een vermoeden was om “de demografie van het gebied te veranderen”. Dit zou georkestreerd worden door de sjiitische leiding en van buitenaf worden gemanipuleerd.

Volgens de priester is de situatie delicaat en heerst er angst onder de christenen. “Een van de haalbare oplossingen waar we op hopen, is de oprichting van een officiële, institutionele politiemacht, waarbinnen ook christenen hun bijdrage kunnen leveren door zich in te zetten voor de bescherming van de wet.” In het gebied waar de Koerden de leiding hebben, worden christenen geconfronteerd met luchtaanvallen vanuit Turkije. Het land bevindt zich in een gewapend conflict met de Koerdische PKK in het noorden van Syrië en Irak. Christenen en Jezidi bevinden zich te midden van het aanhoudende geweld.