Het begrip ‘zwarte zwaan’ werd gepopulariseerd door het gelijknamige boek van Nassim Nicholas Taleb. Het verscheen in 2007, maar brak door tijdens de onverwachte financiële crisis van 2008. Zwarte zwanen zijn gebeurtenissen die men niet ziet aankomen, maar zeer grote gevolgen hebben. Het tweede heeft te maken met het eerste: het is net omdat we totaal onvoorbereid zijn dat de gevolgen groter zijn.
Taleb geeft als voorbeelden de twee wereldoorlogen, het instorten van de Sovjet-Unie en de aanslagen van 11 september. Hij wijst op de neiging om al die gebeurtenissen achteraf aannemelijk en voorspelbaar te maken. Pas na de val van de Sovjet-Unie verschenen de analyses die uitlegden waarom het systeem eigenlijk gedoemd was in te storten. Pas na 9/11 kwamen alle theorieën naar boven waarom de VS zoiets had moeten verwachten.
Sinds het verschijnen van zijn boek hebben we er nog twee zwarte zwanen bijgekregen. De eerste was de coronacrisis. Hoewel ook er nu ook zijn die stellen dat we dit eigenlijk wel hadden kunnen zien aankomen en dat een aantal experten voor wereldwijde, virale epidemieën hadden gewaarschuwd, bleek de wereld in de praktijk totaal onvoorbereid op wat er op ons afkwam.
Robuustheid
De tweede recente zwarte zwaan is uiteraard de Russische aanval op Oekraïne. Europa dacht dat de Russisch machtsontplooiing bluf was. Hoewel de Amerikaanse inlichtingendiensten de jongste weken hardop zeiden dat de inval ging gebeuren, weigerde men dit zelfs in Oekraïne te geloven (de reservisten werden pas opgeroepen nadat de Russische Federatieraad Poetin al de toestemming had gegeven om geweld te gebruiken).
Taleb zegt dat het niet erg zinvol is om zwarte zwanen te proberen voorspellen. Hij pleit wel voor robuustheid, het voorbereiden van onze systemen op hevige schokken, wat ook hun oorzaak zijn. Energieonafhankelijkheid is bijvoorbeeld een goed voorbeeld van robuustheid. In Europa, en in het bijzonder in België, hebben we net het omgekeerde gedaan en onszelf kwetsbaar gemaakt voor elke ontregeling van de geglobaliseerde economie. De gevolgen daarvan zullen zwaarder zijn dan we vandaag al ondervinden.
