Een vriend van mij had aandelen van Lernout & Hauspie. Toen die snel in waarde begonnen te dalen, vroeg ik hem of hij niet beter zou verkopen. Hij antwoordde dat hij dan te veel verlies zou nemen. Ik stelde de vraag of hij, indien hij die aandelen nooit had gekocht, hij er nu aan de huidige beurswaarde zou kopen. “Natuurlijk niet”, antwoordde hij, verbaasd dat ik die vraag zelfs maar stelde.
Mijn vriend onderging het Concorde-effect, een veel voorkomende vorm van irrationeel gedrag. Want de weigering om aandelen te verkopen aan een bepaalde prijs, heeft precies hetzelfde resultaat als de aankoop van aandelen aan die prijs (als je dat eerder niet had gedaan). Bij verkoopbeslissingen op de beurs mag je nooit rekening houden met de aankoopprijs, enkel met de vooruitzichten.
Dit gedrag (‘sunk cost fallacy’ in het Engels) is genoemd naar de legendarische Concorde. De Concorde was een staaltje van vernuft, misschien wel het mooiste vliegtuig ooit, maar het was vrij vroeg duidelijk dat het gebruik ervan in de burgerluchtvaart verlieslatend zou blijven. De Britse en Franse regeringen bleven er evenwel geld inpompen tot 2003. De onwil om een project te stoppen waarin al zoveel was geïnvesteerd, maakte een klein verlies tot een gigantisch verlies.
De kunst van het stoppen
Je hebt 75 euro betaald voor een concertkaartje. Wanneer de dag komt, voel je je echter niet zo lekker en bovendien hoor je op de radio dat er ernstige fileproblemen zijn. Als het concert gratis was, zou je nu beslissen niet te gaan. Het Concorde-effect, de weigerachtigheid om verlies te aanvaarden, zal mensen ertoe aanzetten om toch te gaan.
Een ‘voorafgaande investering’ hoeft niet alleen over geld te gaan. Het is ook moeilijk iets te beëindigen waar je tijd en moeite hebt ingestopt, omdat je niet wil dat het allemaal voor niets was. Je gaat een mislukkend project te lang volhouden. Je gaat lid blijven van een vereniging waarin je eigenlijk nog weinig ziet. Je gaat blijven luisteren naar een duidelijk saaie spreekbeurt. Je gaat in het winkelcentrum iets kopen dat je niet nodig hebt, omdat je ervoor een eind hebt gereden en je er moeilijk kon parkeren.
Wie het Concorde-effect wil vermijden, moet de kunst van het stoppen leren.
