Merkel verdedigt erfenis rond Rusland en Oekraïne: “Ik verwijt mezelf niets”

Voormalig Duits bondskanselier Angela Merkel heeft haar eerste interview gegeven sinds ze op politiek pensioen ging. Ze verdedigde daarin haar eigen beslissingen uit het verleden en verwerpt beschuldigingen dat haar beleid tot de Russische aanval heeft geleid.

In haar eerste interview sinds december vertelt Merkel dat Poetin Oekraïne veel eerder zou hebben aangevallen als zij en haar bondgenoten bepaalde beslissingen niet hadden genomen. Ze verwijst daarbij naar het niet toelaten van Oekraïne bij de NAVO in 2008 en naar de Minsk-akkoorden. De Oekraïense overheid is er echter van overtuigd dat die beslissingen het land eerder verzwakt hebben.

“Ik verwijt mezelf niets”, vertelde Merkel in het volledig uitverkochte Berliner Ensemble-theater in de Duitse hoofdstad. “Ik heb geprobeerd te werken in de richting van het voorkomen van onheil. En als de diplomatie niet slaagt, wil dat nog niet zeggen dat het daarom verkeerd was. Ik zie dus niet in waarom ik zou moeten zeggen: ‘Dat was fout.’ En daarom zal ik mij niet verontschuldigen.”

Merkel – die de invasie van Poetin veroordeelde als “een brute aanval in strijd met het internationaal recht waarvoor geen enkel excuus bestaat” – toonde echter ook enige voorzichtige zelfkritiek. Zo zei ze dat ze er tijdens haar ambtstermijn niet in was geslaagd “een veiligheidsarchitectuur te creëren die had kunnen voorkomen dat deze oorlog zou plaatsvinden”. Op een later tijdstip gaf Merkel ook toe dat Poetin het best reageert op harde diplomatie, wat vragen opriep over waarom zij voor een voorzichtiger aanpak koos.

NAVO

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky haalde in april uit naar Merkel en de voormalige Franse president Nicolas Sarkozy. Hun jarenlange beleid van “concessies aan Rusland” en hun verzet tegen het op weg helpen van Oekraïne en Georgië naar het lidmaatschap van de NAVO, zou Moskou hebben aangemoedigd om te denken “dat ze alles konden doen wat ze willen” met Oekraïne en “zelfs de gruwelijkste oorlogsmisdaden” mogen begaan.

Toch verdedigde Merkel dinsdag haar beslissing om Oekraïne tijdens de top van het bondgenootschap in Boekarest in 2008 niet het actieplan voor het lidmaatschap van de NAVO toe te kennen. Ten eerste zei ze dat Oekraïne toen “geen democratisch geconsolideerd land” was, dat nog steeds sterk werd beïnvloed door oligarchen en geplaagd door corruptie. Ten tweede zei Merkel dat ze ervan overtuigd was dat een dergelijke stap zeker tot oorlog zou hebben geleid.

Ze betoogde dat de Russische leider het NAVO-toetredingsproces, waarin Oekraïne waarschijnlijk nog niet zou hebben geprofiteerd van de wederzijdse veiligheidsgaranties van het bondgenootschap, zou hebben gebruikt om “iets te doen”. “Mijn inschatting is heel duidelijk: als het actieplan voor het lidmaatschap er toen was gekomen, zou de oorlog nog sneller zijn uitgebroken”, aldus Merkel.

Ze gebruikte dezelfde redenering rond de mislukte Minsk-akkoorden. Als die vredesakkoorden niet tot stand waren gekomen, “had Poetin in 2014 enorme schade kunnen aanrichten in Oekraïne”, stelde ze. Daaraan voegde ze toe dat de zeven jaar daarna heel belangrijk zijn geweest voor Oekraïne om zich zowel democratisch als militair te ontwikkelen. Nu kan het land effectiever weerstand bieden tegen Russische troepen dan in 2008 of 2014 het geval zou zijn geweest.

Niet naïef

Merkel zei ook dat ze “op geen enkel moment de illusie heeft gehad” dat het Duitse beleid van Wandel durch Handel (verandering door handel) Poetin werkelijk van gedrag zou doen veranderen. “Ik was niet naïef”, zei Merkel, die stelde dat ze herhaaldelijk bondgenoten heeft gewaarschuwd dat Poetin “de EU wil vernietigen omdat hij ze ziet als een voorbode van de NAVO”.

Ze gaf echter geen antwoord op de vraag waarom ze, als ze geloofde in de slechte bedoelingen van Poetin, tegelijkertijd pleitte voor een beleid dat Duitsland steeds afhankelijker maakte van de invoer van Russisch gas. In plaats daarvan voerde ze aan dat ze het juist vond om “tenminste enkele handelsbetrekkingen” met Rusland na te streven. Die omvatten ook de plannen rond de controversiële Nord Stream 2-gaspijpleiding. Die plannen moest haar opvolger Olaf Scholz uiteindelijk in de koelkast steken. Over die betrekkingen en plannen zei ze: “Je kan elkaar niet volledig negeren.”