Groot verschil tussen slotpeiling en uiteindelijke resultaat: “Mensen beslissen pas in stemhokje”

Woensdagavond rond 21u00, toen de eerste exitpoll van de Tweede Kamerverkiezingen binnen was, ging er een schokgolf doorheen heel Nederland. Iedereen wist op voorhand dat de PVV een goede score zou neerzetten, maar niemand – ook partijleider Geert Wilders niet – had gedacht dat de partij met 37 zetels veruit de grootste partij in het Nederlandse parlement zou worden.

“Vijfendertig?!” Op zijn kantoor in de Tweede Kamer slaat Geert Wilders zijn handen voor zijn gezicht wanneer de eerste exitpoll binnen is en zijn partij 35 zetels haalt in de Tweede Kamer. Een dag later, wanneer quasi alle stemmen geteld zijn, blijkt dat het er nog twee extra worden. De tweede partij wordt het linkse kartel van GroenLinks en PvdA, onder leiding van Frans Timmermans. Zij halen 25 zetels. De VVD is pas derde met 24 zetels.

Groot verschil

Een groot verschil met de laatste peilingen. De laatste week voorspelden politieke analisten dat het om een strijd tussen de drie bovengenoemde partijen zou gaan. Het zou enorm spannend worden en pas laat duidelijk worden welke partij nu de grootste zou worden. In de slotpeiling van Ipsos op 21 november, een dag voor de verkiezingen, werd voorspeld dat de VVD het zou halen. PVV zou tweede zijn met 27 zetels en team-Timmermans derde met 24 zetels. Vooral het resultaat van VVD (5 zetels minder) en PVV (10 zetels meer) werd slecht ingeschat door de peilers. De resultaten van andere partijen waren relatief correct, met verschillen van maximaal 1 à 2 zetels.

(Lees verder onder de tabel.)

Filip Van Laenen, die in ‘t Pallieterke regelmatig peilingen analyseert, legt uit dat de peilers de dynamiek van de laatste weken wel degelijk gecapteerd hebben. “Enkele dagen terug stond PVV nog maar op 17 zetels. Dat is dan in de slotpeiling gestegen naar 27, in de exitpoll naar 35 en in het uiteindelijke resultaat zelfs naar 37.” Van Laenen legt uit dat er vaak wat vertraging zit op peilingen. “Mensen antwoorden in peilingen wat ze een week geleden dachten. Ze zijn aan het autorijden, koken, wassen… als ze gebeld worden en geven een antwoord aan de peilers. Maar pas in het stemhokje nemen mensen hun definitieve beslissing.”

Daarnaast is het opvallend dat zelfs de exitpoll er nog twee zetels naast zat. Dergelijke peiling bevraagt mensen nadat ze gaan stemmen zijn. “Het verschil daarin is misschien dat mensen soms nog schroom hebben om toe te geven dat ze op Wilders of PVV gestemd hebben”, aldus Filip Van Laenen.